مسمط مخمّسی از دیوان اشعار عارف ربّانی ، میرزا حسن اصفهانی:
بســــــم الله الـرّحـمـن الـرّحـیـــــم
خــواهـم ای دل مـحـو دیــدارت کـنـم
والِــه ی آن مــاه رخــســــارت کــنــم
جــلــوه گــــاه روی دلـــدارت کــنــم
بـسـتـه ی آن زلـف طَـرّارت کـنـــم
در بـــلای عـشــق دلـــدارت کـنـــم
تـا شـوی آواره از شـهــــر و دیــــار
بُگســــلی زنجیــــر عـقـل و اخـتـیــــار
تـــا شـوی بیـگانه از خـویش و تـبـــار
سـر بـه صحــرا پـس نَـهی دیــوانـه وار
پـــای بـنــــد طُـــرّه ی یــارت کـنـــم
دوش کـز مـن گـشـت خـالی جـای من
شُــد زِ بَــعــــدِ لای مـن ، اِلّای مـن
آمـــد آن یـکـتـــــا بُـت رعـنـــای مـن
گـفـت کِـی در عـاشـقـی رســوای مـن
خـواهــم از هستی سـبکبــارت کـنــم
گـر تـو خـواهی کـز طـریـقـت دم زنـی
نـی کـه عـالــم از طـمـع بــر هـم زنـی
پــای بــایــــد بــر ســرِ عــالـــم زنـی
چــون دم از آمــال دنـیــا کم زنــی
مـورد الــطـاف بـسـیــــارت کـنـــم
سـاعـتـی در خـود نِـگـــر تـــا کـیستـی
درجـهــان بـهــر چـه عـمــری زیـستـی
از کـجـــایی وز چـه جـــایـی چـیستـی
جـمــع هـسـتـی را بـــزن بـــر نـیستــی
از حـســابت تــا خـبـردارت کنــــم
هـیـچ بــودی در ازل ای بـی شـهــود
پـس جـمــادت سـاخـتــم اوّل زِ جــود
خـواسـتـم تــا هـیـچ را بـخـشـم وجــود
گر شـوی خودبیـن ، هَـمـانَـستی که بود
بـر خــودیّ خــود گرفتــارت کنــم
از جـمــادی بُـــردمت پــس در نـبــات
خُـرّمت کـــــردم زِ بــــــاد الـتـفــــات
ونـدر آنـجـــا دادمـت رزق و حـیـــات
چـون زِ خـارسـتـــان تـن یـابـی نجــات
بــــاز راجـع سـوی گُـلـــزارت کـنـــم
در نـبــاتی چـون رسیــدی بــر کـمــال
پـس تـو بــا آن نـفــس داری اتّـصـــال
دادمت نـفـس بَـهـیـمـی در مـثــــال
گــر نـمــایی دعـوی عـقـل و کـمــــال
خـیــره خـیــره نـفـس غَـدّارت کـنـم
خـواستم در خویـش چـون فـانـی تـو را
یــــاد دادم مـعــرفـت دانـی تـــــو را
بــردمـیــــدم روح انـســـانی تــو را
کـــردم آن تکلـیـف جـبــــرانی تــو را
تـا چـو خـود در فـعـل ، مخـتــارت کنم
بــاز خـواهــم در بـه در گــــردانـمت
مطلـق از جـنــس بـشــــر گــردانـمت
از حـقیـقـت بـاخـبــــر گــــردانـمت
ثــــابت از دور دگــــر گـــردانـمت
پـس درآن ، چـون نـقـطـه سیّــارت کنم
از دَمَم لاشَیء بودی، شَیء شدی
واقـف از مـوت ارادی کــی شـــدی
مرده بودی یـافتی دَم ، حَیّ شـدی
چـون زهـستِ خود به کلـی طیّ شــدی
از بـقـــای جـــان ، خـبـــردارت کـنــم
گـــر تـو خـواهـی بـر امـــان الله رسـی
بــاش مـفـلـس ، در مـقـــام بـی کـسـی
آن امــــان مـن بــود ، در مفـلــسـی
گــرچـه زَرّی ، بـــاز جـــو تـبـع مـسـی
تـا به جـانـهــا ، کـیمیــاکارت کـنم
زانـکه کـردی یک نفس یـــادم یـقـیـن
من خـــط آزادیـت دادم یـقــیـــــن
بـاب معنـی بــر تـو بگـشـــادم یـقـیـــن
گــر به عُجب افـتـی کـه آزادم یـقـیــن
بـی گمـــان بـر خـود ، گـرفتــارت کنم
چـون که دادم از صراطـت ، آگـهــی
تـا کـه شــد راهت به مقصــد ، منتـهـی
خـود نـمـودم در سلـوکت ، همــرَهـی
گـــر تـو پنــداری کـه خـود مـردِ رَهـی
در چَـهِ غفلت ، نگـونـســــارت کـنـــم
چـون ز مـن خـواهـی دَمِ عشق ای پسر
پـس چـو شـاهـانت نـهَـم افـسـر بـه سـر
بِـدهَمَـت دَم ، تـا شــوی آدم سِـیَـــــر
وَر شـوی مـغــرور ، بــاز از یک نـظـــر
افـســرت را گـیــرم ، افـســارت کـنــم
می تَـنـی تــا کِـی هَمی بــر دور خَــود
یـا نــدانـی اینـکه قــَرنـی بـی رَشَــد
هـمچــو کــرم پیـله ، دایــم ای وَلَـد
در رَهِ دیـن ، اَر دَوی بــاری بـه جَـــدّ
مـن بـه یک دم ، گـاو عـصّــارت کـنـم
من تـو را خـواهـم ز قیــد تـن بــری
پـس کـنـم تـا ایـن ســرت را آن سـری
تـو نــداری جـز ســـرِ تــن پـــروری
ســازمـت هردَم به دردی بـسـتـــــری
جـبـریــــانـه ، مُحـتضَــروارت کنـــم
تـا شـوی تسلیـــم تـو ، در امـر پـیــــر
گـــردی از مـوت ارادی نـاگـــزیـــــر
همچـو صیـــد مـرده در چـنـگال شیـــر
گَـه بـه بـالایت بـــرَم ، گـاهی بـه زیـــر
گــاه بـی نـان ،گــاه بیـمـــارت کـنــم
تـا بـوَد خــام ایـن وجــود سـرکِـشَــت
خـوش بسـوزم این دِمــاغ نـاخوشت
بـاز بِـکـشَـــم ، زآتـش انــــدر آتـشـت
پـخـتـه بـیــــرون آرم از غَـلّ وغَـشَــت
زان مِـی مـسـتــــانـه هـشـیــــارت کـنـم
گــاه بــر دار فـنـــــــا ، آویـــزمـت
گَـه بـه ســر ، خاکِ مذلّـت ریـــزمـت
گَـه بـه خـاک وگَـه بـه خـون آمیزمت
گــاه درغـربــــال مِحنت بـیـــزَمَت
تـا زعـمـــر خـویـش بـیـــزارت کـنــم
تـا نـفَـس داری ، رســانم ای عجـب
هــر زمــــان انـدازمت در تـاب و تـب
هـر نـفـس صــد بـار ، جـانت را به لب
فـــارغـت یک دم نـســـــازم از تـعَـب
تــا ز خــواب مـرگ بـیــــدارت کـنــم
بـر تـنـت تـا هست از هستـی رَمـَق
هرچـه بـگشـــایی تـو زیـن دفـتــر ورق
گـیـــرم و ســـازم به هیچت مستـحق
من به هم بـــرپیچمـش بــاز از نَسَـق
تـا بـه خـود پیچــان چـو طومــارت کنم
گــر حدیث از روح گویی گـر ز تـن
تـــا نبـینــی هیـچ دیـگـــر مــا و مــن
جز من و ما نیست هیچت در سخن
سازمت گنگ و کر و کور از مِحَن
در تـکـلّــم نـقــش دیــوارت کـنــــم
آفـتـــاب ای مـه ، نَـهَـــم پـــالان تــو
جــانِ تـو بـستـه است چـون بـر نـان تـو
بــرزنــم بــرهـم ، ســــر و سـامـان تــو
نـانْت گـیـــرم ، تــا بـــرآیـد جــان تــو
مـسـتـحـق لَـحـــم مُــــردارت کـنـــم
تـا نگــردانی ز مـن رو ســـوی خـلــق
بد کنـم بد ، بـا تـو خُـلق و خـوی خلـق
بــازگـــردانـم ز ســویت روی خـلــق
نـادِمَت ســازم ز گـفت و گـوی خـلــق
نـاامـیـــد از یـار و اَغـیـــــارت کـنـــم
گــر هـــزارت ســـر بـوَد در تـن ، هلا
مانَدَت چون زان همـه یک ســر به جــا
کـوبم آن یکجــا به سنـگ ابـتـلاء
همچــو منصــور آن ســرت را زیــر پـا
آرَم و تــن بـــر ســــرِ دارت کـنــــم
تــا زنم آتـش تـو را بـر جـسـم و جــان
ســازمت جـاری أنـــاالحـق بــر زبــــان
ســــوزم از نـــارِ جَــلالَت خـانـمـــان
سـنـگ بــاران بــر ســـرِ دار آن زمـــان
همچــو آن حـلّاج اَســــرارت کـنــــم
گـــر به راه عـشـــق پــا اَفـشـــرده ای
ســر همـانجــــا نِه کـه بـاده خـورده ای
ور به ســـرّ صـوفـیــــان پــی بـــرده ای
آن چنــان یعنـــی که از خـود مـرده ای
تـا بـه هـر دل ، زنــده ســـردارت کـنـم
گـــر کـنــی از بـهــــر دنـیــا طاعتــی
زانـکه تـو مـرزوق بعــد از قسمتـی
خــود نمــانـد بـر تـو ، غیـر از زحمتــی
ور ز طاعـتـهـــــا ، مـریـــــد جـنّـتــــی
ســــرنـگون بـر عکـس در نـارت کـنــم
در تـذکّـــر ، خـواهـی ار اشـــراق مـن
خــارجــی از زمـــره ی عـشّـــــاق مـن
عاشـق نـوری تو ، نــی مشتــاق من
در حقیـقـت گــــر شــــوی اوراق مـن
مـصــدر انــوار و اطـوارت کـنـــم
گـه حدیث از شـرّ کنـی گاهی ز خـیـر
گاه دل بــر ذکــر بـنــدی گـه به سیـــر
گـه سخـن از کعبـه گـویــی گه ز دِیــر
گـــر نـپــردازی ز مـن یکـدم به غـیـــر
واحــد انـــدر مـلک قـهّــــارت کـنــم
گـه بـه تـن گـاهی بـه جــان داری نـظـر
چـون بِـرَهمَن بـر بُـتـــان داری نظر
گـه به چـشـم شــاهـــدان داری نـظــر
تـا بــــر ایـن و تـا بـــرآن داری نـظــــر
در نظـــرهـا جملگی خــوارت کـنــــم
گـاه بـر گل ، گـه بـه نـرگـس عـاشقـی
بــر دِرَم گـــاهی چـو مفـلـس عـاشـقـی
گه به قاقُـم گه به اطلس عاشقی
فــــارغ از مـن تـا بـه هــرکس عـاشقـی
سُخـــره ی هر شهـــر و بازارت کنم
گه به کسب و جـــاه و مـالستَت هـوس
گـه بـــر امـکــان و محـــالستَت هـوس
گـه بـه عـمـــر بـی زوالستَت هـــوس
هــردمی بـــر یک خـیـــالستَت هــوس
زان بـه فـکـــر هیچ غمخـــوارت کـنــم
آخــر از خـود یک قــدم بـرتـــر گـذار
کـام دنـیــــا را بـه گـاو و خـــر گـــذار
این خیــالات هَبــاء ، از سـرگــذار
یک نـمــاز از شوق چون جعفــر گـذار
تـا بـه خـلـــد عـشـق طـیـــّارت کـنـــم
کـاهلـی تـا کـی ، دمی در کــار شـــو
خـوابْ مـرگـستَت ، هـلا بـیـــدار شـــو
وقت مستی نیست ، هیـن هُشـیـــار شــو
کـــاروان رفـتنــــد دست و بــــار شــو
تــا به همـراهـــان خـود یــارت کـنـــم
بـار کـش زیـن منـــزل ای جـــان پــدر
مـانـی ار تـنـهــــا ، شـود خـونت هــدر
کاین بیـابـان جمله خوف است و خطــر
دست غم زیـن بعـــد خواهی زد به ســر
کـار من ایـن بـود کَـاخـبــــارت کـنــم
گوش دل دار ای جوان بـر پنــد پیــر
کــرده کی کس را زیـــان ، پیوند پیـــر
شــو درایـن بحـــر بلا ، هم بـنــد پیـــر
گـر شوی از جــان ، تو حاجتمنــد پیــر
بی نـیـــاز از خـلـق ، یکبــــارت کـنــم
جـان بـابـا ، از حـوادث وز خـطـــــر
هیـن مـرو از کشتـی عَـونــم بـه در
جــز بـه سـوی مـن تـورا نـبـود مـفــــرّ
تـا چـو ابــراهیــم و یـونـس ای پـســــر
آب و آتـش را نـگهــــدارت کـنـــم
بــا وجــودِ آن کـه در جـــرم و گـنـــاه
گـــر بـه کــوی رحـتــــم آری پـنــــاه
عمـــر خود در کـار خود کـردی تبـــاه
ســـــازمـت خـوش مـورد عفـــو الـه
پـس بـه جــــرم خلق ، غفّــــارت کـنــم
گــرچه در بــــزمِ حضوری ای فقیــــر
گــرچه غـــرق بحـــر نوری ای فقیــــر
گـــرچه مـرآت ظهـوری ای فقیــر
بـــاز از مـن دان کـه دوری ای فقـیــــر
ور نـه دور از فیـضِ دیـــدارت کـنــــم
قصـه کـوتـه ، بنــده شـو در کــوی مـن
زنـده گــردی چـون مسیـح از بـوی من
تــا بـه دل بـیـنـی چـو موسـی روی مـن
عـاشقـــانـه چـون کـنـی رو ســوی مـن
در مـقـــام قُـــرب احـضـــارت کـنـــم
دم غنیمت دان که عـالم یک دم است
دم ز من جُو کآدم احیـــاء زین دم است
آن کـه با دم همـدم است او آدم است
فیــض ایـن دم ، عالم انـــدر عالم است
دم بـه دم ، دم تـا بـه دم ، یـارت کـنـــم
صـاحب دم انـــدریـن دوران ، مـنــــم
باب علــم و نقطه ی عـرفـان ، مـنــم
بلکـه در هــر دور ، شـــاه جـان منـم
آنچـه کانـــدر وَهم نـایــــد ، آن منـــم
من به معنی ، بحـــر زَخّــارت کـنـم
گــرچه از معنـی و صـورت بِـالوُصــول
لیـک بـر ارشـــاد خـلـق ، انــدر نــزول
مـطـلـقــم در نـــــزد اربـاب عـقـــول
هـرزمــان ذاتم کـنــــد صورت قـبــول
تـا بـه صورت ، معـنـی آثـارت کـنـــم
انـبـیـــــاء را در نـبـــوّت رهـبـــــرم
مـصـطـفـی را ابــن عـــمّ و یــــــاورم
اولـیــــاء را در ولایـت ســــرورم
حـیــــدرم من حـیــــدرم من حـیـــدرم
نک خبـــر از ســرّ کــرّارت کـنـم
جلـوه گـر هـر عصــر در یک کسـوتم
هـیــــــن علـیّ رحـمتِ ذوالـقُــــدرتـم
ایـن زمـــان انـــدر لبــــاس رحمتـــم
گـــر شــوی از جـــان گـــدای همّتــم
ای صفــی ، من نـورالأنـــوارت کـنـــم
در خـصـــالـم ، رحـمهً لـلـعــــالمـیــن
در جـلالـــم ، پــادشــــــاه یـوم دیـــن
در جـمــــالم ، راحـمِ رحــم آفـــریـن
درگــه ایــّاکَ نَـعــبُـــــدْ نَـستـعـیــن
بـیـن مــرا ، کــز شرک بیـــزارت کـنـم
مـن صــــراط مستقیمَستَـــم ، هِــله
یک نگـاهـــم بِـه تــورا ، از صــد چـله
هـرچـه جــــز مـن ، راههــــای بـاطـلـه
دل بـه من در إهــدنـــــا کـن یکــــدله
تــــا بـه راه راست پــــادارت کـنـــــم
تـا نـه بـیـــرونـت بـــرَد دیــوِ رجـیــم
زن بـه نــام من ، همی بی تـــرس و بیـم
ای بــــرادر زیـن صـــراط مـسـتـقـیـــم
دم ز بـســـم الله الـرّحــمـن الـرّحـیـــــم
تـا کـه حفــظ از شــرّ اشـــرارت کـنــم
مـن طلـســمِ غـیـب و کـنــــزِ لاسـتَـــم
یـعـنـــی از إلّا و لا ، بــــالاســتَـــــم
چـون بـه کـنـــــزِ لا رسـی إلّاسـتَــــم
نقطـه ام بـــا را ، بـه بـــا گـویـــاستَـــم
بـیــن یکـی تـا واقـف از کـارت کـنـــم
مـظهــــر کلّ عـجـــایـب کیـست ، مـن
صاحبِ عـون نـوائب کیـست ، مـن
مـظهـــر ســـرّ غـــرایـب کیـست ، مـن
در حـقیـقت ذات واجـب کیـست ، مـن
کــژ مَـغِــــژ ، تـا راست رفتـــارت کـنـم
گـر ز ســـرّ خـود زنــم دم ، انــدکـی
اینـقـــدر دان ، گـر تـو صاحب مدرکی
خـاطـــرِ لـغـــزنــده افـتـــد ، در شـکی
نیـست پـیــدا از هـــزاران ، جـــز یـکی
گـر کنـی شک ، بـنــدِ پنــدارت کـنـم
شب گذشت ای بـلبــل آشفــته حـــال
بــاش حیـــران یک زمــانـم بـر جمــال
روی گل بیـن ، درگــذر از قیـل و قــال
شـو چـو طـوطـی در پـسِ آیـیـــنـه لال
تـا بـه مدح خـود ، شکـــرخوارت کنـم
سلام، خواهشمندم معنی این مصرع رو برام بگویید
جمع هستی را بزن بر نیستی
هستی خودت را یکجا در هستی خداوند محو کن.
بعبارتی دیگر اراده خودت را تحت خواست خداوند قرار بده.