کیفیت قلب
حضرت امیرالمؤمنین، على علیه السلام فرماید: «ما من احد الا و لقلبه عینان، یدرک بهما الغیب فاذا اراد الله بعبد خیراً فتح له عینی قلبه».
یعنی : «دل هر انسان را دو دیده است که با آن از امور غیب و پنهان آگاه می شود. حال، اگر خدا برای بنده خود خیر خواهد، دو چشم دل او را می گشاید.»
نیز فرمود:
«زین القلب بالتقى تنل الفوز و البقاء ثم بالصبر و الحجی ثم بالخوف و الرجاء.»
یعنی : «قلب خویش را به زینت تقوی، بیارای، تا رستگاری و پایداری یابی و از آن پس به زیور صبر و فرزانگی و سپس به خوف و رجا مزین ساز.»
بیت
حضور دل نتوان یافت در لباس حریر
کس از فتیله ابریشمین چراغ نسوخت
همچنین امام (ع) فرمود: «القلوب اربعه: صدر و قلب و فؤاد و لب. فالصدر للاسلام و القلب للایمان و الفؤاد موضع المعرفه و اللت للذکر.»
یعنی : «قلوب آدمیان بر چهار گونه اند: صدر، قلب، فؤاد و لت. صدر، جایگاه اسلام است و قلب، محل ایمان و فواد، مرکز معرفت و لب، جای ذکر حق متعال.»
شعر
خانه دل را به نور معرفت تعمیر کن
تا نگنجد غیر فکرش چاره ای تدبیر کن
از تعلق پاک کن خاطر به راه وصل دوست
در دل شبها چو آه خستگان شبگیر کن
یکی از محققان گوید: قلب را دو معنی مختلف است: یکی همان گوشت صنوبری شکل که در جانب چپ سینه آدمی می تپد. قلب، در این معنی، عضله ای مخصوص و میان تهی است که در آن، خون سیاه رنگی در جریان است و منبع و منشأ روح است. قلب به مفهوم فوق، ویژه انسان نیست، بلکه در جانوران و مردگان نیز هست. اما معنی دیگر قلب، لطیفه ای است الهی و روحانی که به قلب به معنی نخست، تعلق و و وابستگی دارد و این لطیفه را گاهی، قلب و زمانی نفس و روح و انسان، تعبیر می کنند. قلب، به معنی دوم، واجد صفات درک و علم و معرفت می باشد و همان است که مورد خطاب و عتاب و مؤاخذه قرار می گیرد و در عین حال، با بدن انسان نیز در ارتباط است.
در حدیث آمده است: «ان القلب یصدأ کما یصدأ الحدید اى یرکبه الرین بمباشره المعاصى و الاثام فیذهب جلائه». یعنی: «قلب آدمی، همانند آهن زنگ خورده، دچار زنگ می شود. یعنی با ارتکاب معاصی و گناهان، جلاء و صفای خود را از دست می دهد.»
و در روایتی دیگر از امام صادق علیه السلام؛ منقول است که : « یصدأ القـلـب فـاذا ذکرته به لا اله الا الله انجلا». یعنی: «قلب آدمی، دچار زنگ و کدورت می شود و چون آنرا با ذکر لا اله الا الله» متذکر سازی، از کدورت خارج می شود و صفا و جلوه خود را باز می یابد.»
سینه صافان محبت فارغ از جام جمند
آنچه باید دید در آئینه دل دیده ایم
نیز از آن حضرت، روایت شده است که : «ما من مؤمن الا و لقلبه اذنان فی جوفه: اذن ینفث فیها الوسواس الخناس و اذن ینفث فیها الملک فیؤید الله تعالى المؤمن و ذلک قوله …. و ایدهم بروح منه».(۱)
یعنی: «… هر انسان مؤمن را در درون قلب، دو گوش است : گوشی که وسواس خناس، در آن می دمد و در گوش دیگر، فرشته ای زمزمه می کند و به این ترتیب، خداوند متعال، بندۂ مؤمن خود را کمک و تأیید می فرماید و اشاره به همین معنی است که در قرآن آمده که : «و ایدهم بروج منه» یعنی: پروردگار متعال، بندگان خود را به وسیله روحی از جانب خود، کمک و مساعدت می فرماید.»
۱- سوره مجادله آیه ۲۲
در کتاب «کافی» است که این عیینه، از حضرت امام جعفر صادق علیه السلام، از معنی این آیه شریفه قرآن، که فرماید: «الأ من اتى الله بقلب سلیم» پرسش کرد. امام در پاسخ فرمود: «القلب السلیم الذی یلقى ربه و لیس فیه احد سواه و قال: کل قلب فیه شرک او شک فهو شناقط و انما ارادوا الزهد فی الدنیا لتفرغ قلوبهم للآخره.
یعنی: «قلب سلیم، آن قلبی است که پروردگارش را ملاقات می کند و در آن جز خدا چیزی نیست و سپس فرمود: هر آن قلبی که به شرک و یا شک و تردید آلوده باشد، از درجه اعتبار و ارزش ساقط است و روی آوردن صالحان و حق پرستان، در دنیا، به زهد و پارسایی برای آن است که دل خود را برای آخرت، خالی و فارغ نگاهدارند.»
و در حدیثی دیگر آمده است که: «القلوب اربعه قلب فیه نفاق و ایمان. اذا ادرکه الموت و صاحبه على نفاقه هلک و آن ادرکه علی ایمانه نجا و قلب منکوس و هو قلب المشرک و قلب مطبوع و هو قلب المنافق و قلب از هر اجرد و هو قلب المؤمن کهیئه
السراج ان اعطاه الله شکر و آن ابتلاه صبر.» یعنی: «قلوب آدمیان، بر چهار گونه است: نخست قلبی که در آن هم نفاق است و هم ایمان اگر مرگ صاحب چنین قلبی فرا رسد و آن در حالت نفاق خود باشد، به هلاکت فرو افتد و اگر در حال ایمان، مرگ او را دریابد، نجات و رستگاری می یابد. نوع دیگر، قلب منکوس واژگون است که همان قلوب مردم مشرک است و نوع سوم، قلب مطبوع است که مهربر در آن نهاده شده و از یاد خدا و حق تهی مانده است. اینگونه قلوب، از آن منافقان است و بالاخره نوع چهارم، قلب روشن و پاک مؤمنان است که هم چون چراغی نور می افشاند. اینان کسانی هستند که چون خداوند به ایشان مرحمتی کند، شاکر و سپاسگزارند و چون به بلائی گرفتار گردند، صبور و شکیبایند.»
از شیشه بی می، می بی شیشه طلب کـن
حق را به دل خالی از اندیشه طلب کـن
بدون دیدگاه