در این بخش از مطالب “حرف محبت” قصد داریم سخنرانی استاد رنجبر حول محور زیارت جامعه ی کبیره را که شامل ۱۸۸ قسمت است برای شما همراهان همیشگی وبگاه حرف محبت منتشر کنیم.
بی شک زیارت جامعه کبیره همانند دعای جوشن کبیر، دعوتنامه کمالجویی برای همه اقشار است و به نخبگان وادی سیر و سلوک اختصاص ندارد. در دعای جوشن کبیر، از پروردگار عالم با اسمای حسنایی همچون «غافر»، «غفور»، «غفّار»، «راحم»، «رحیم»، «رحمان»، «أرحمالراحمین»، «شکور»، «شاکر»، «جابر»، «جبّار»، «علیم»، «عالم»، «علاّم» و… یاد شده است. هرگز نمیتوان همه این اسما را در یک سطح دانست. این اختلاف مراتب، برای آن است که مهمانان این سفره متفاوتند. در حقیقت، این سفره رنگین، غذاهای متفاوتی به فراخور حال مهمانان دارد. برخی استعداد خواندن خدای غافر را دارند و برخی استعداد خواندن خدای غفّار و برخی خدای غفور و…
زیارت جامعه کبیره نیز سفره رنگین ولایت برای همه زائران کمالطلب است. ازاینرو به فراخور حال و استعداد هر زائری غذای مناسب دارد. بنابراین، نمیتوان گفت: همه صفات مطرح شده در این زیارت، یکسان، آن هم در بالاترین سطح است، بلکه برخی در سطح بالا و برخی بالاتر قرار دارد. بدین ترتیب، تلاش مزبور وجهی ندارد؛ افزون بر آنکه خلاف تصریح اهل لغت است.
زیارت جامعه همسنگ دعای جوشن کبیر
وزان زیارت جامعه کبیره، وزان دعای جوشن کبیر است، یعنی همانگونه که در دعای جوشن کبیر، اسما و صفات فراوانی از خدا ذکر شده و خدا با هزار جلوه در این دعا برون آمده تا دعاکننده او را با هزار دیده تماشا کند، معرفتش به او بیشتر شود و خود را بدان صفات متّصف گرداند؛ امام هادی (علیهالسلام) نیز در این زیارت، ائمه اطهار (علیهمالسلام) را با جلوههای گوناگون معرفی کرده تا زائر، ائمّه را از دریچههای مختلف تماشا کند و سپس آنان را الگو و اسوه خویش قرار دهد و با تأسی به آنها بر تعالی و تکامل خود همت گمارد. به بیان دیگر، دعای جوشن کبیر، سفرهای است که مهمانان آن با هزار نوع غذای توحیدی پذیرایی میشوند، زیارت جامعه نیز سفرهای است که مهمانان آن با انواع گوناگون غذاهای امامشناسی مورد تکریم قرار میگیرند. بدین ترتیب دعای جوشن کبیر در مقام الوهیت و ربوبیت به انسان میفهماند که سراسر نظام هستی را اسمای حسنای الهی اداره میکند و جای خالی وجود ندارد تا غیر خدای سبحان اداره آن قسمت را بر عهده بگیرد. از اینرو باید چشم طمع از غیر خدا فرو بست و به کسی جز او امیدی نداشت. زیارت جامعه نیز در مقام خلافت الهی و امامت، جایی خالی باقی نمیگذارد تا دیگران آن را پر کنند. پس باید دست آز از دیگران کوتاه کرد و دیده امید به خانه اهلبیت (علیهمالسلام) دوخت. چنان که دیگران نیز باید چنگال طمع از چنگاندازی به خلافت، کوتاه کنند؛ زیرا با بودن افضل، نوبت به مفضول نمیرسد. و با وجود معصوم مجالی برای غیر معصوم نخواهد بود. بدون تردید هر کسی با دید خاص خود که ناشی از مقدار معرفت اوست به خدا مینگرد.
تو را چنان که تویی هر نظر کجا بیند؟ به قدر بینش خود هر کسی کند ادراک، یکی از دریچه رحمت مینگرد و دیگری از دریچه غضب، یکی از دریچه عفو و اغماض مینگرد و دیگری از دریچه انتقام، یکی از دریچه مهر مینگرد و دیگری از دریچه قهر،یکی از دریچه رزق مینگرد و دیگری از دریچه شکر و… .
به طور طبیعی عبادت افراد نیز براساس بینش و ادراکشان است: (و من الناس من یعبدالله علی حرف)
ذات اقدس الهی هرگز محدود به هیچ یک از این صفات نیست، بلکه «الله» است، یعنی مستجمع جمیع کمالات است. بر همین اساس، امام شناسان نیز در جریان امام شناسی مختلف هستند. برخی از مردم آنها را واسطه رزق میدانند و برخی دیگر واسطه آمرزش گناهان، گروه سوم میگویند: آنان ذریه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) هستند و گروه چهارم معتقدند که آنها وارث علم آن حضرتند و… .
به یقین هر یک از صفات امام معصوم دریچهای به سرچشمه امامشناسی است، لیکن هرگز امام را نمیتوان محدود به این صفات و کمالات کرد. امام، انسان کاملی است که خلافت «الله» و جانشینی او را در نظام هستی برعهده دارد. سالار شهیدان، حضرت امام حسین (علیهالسلام) هنگام اعزام سفیر خود، حضرت مسلم بن عقیل (علیهالسلام) به مردم کوفه نوشت: «فلعمرى ما الإمام إلا الحاکم بالکتاب، القائم بالقسط، الداین بدین الحق، الحابس نفسه علی ذات الله» «حبس بر ذات خدا» که در بیان امام حسین (علیهالسلام) آمده برای تذکر به ضرورت جامعیت امام است؛ زیرا اگر حبس بر صفتی از صفات خدا مطرح میشد و مثلا ً میفرمود: «الحابس نفسه علی رحمه الله»، یا «الحابس نفسه علی غضب الله» و امثال آن، جامعیت لازم را نمیداشت و یک بُعدی میشد.
همانطور که تماشاگر جلوه خدا از تماشای او لذت میبرد و راه تخلّق به اخلاق الهی را میآموزد، تماشاگر جلوههای انسان کامل و خلیفه الله نیز، از تماشای جمال و کمال او لذت میبرد و الگو و اسوه تکامل خویش را مییابد. بدین ترتیب دعای جوشن کبیر یک دوره کلاس توحید و خداشناسی است که معارف آن را امین وحی بر رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) القا کرده، زیارت جامعه نیز یک دوره امام شناسی است که هادی آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم)، حضرت امام علی النقی (علیهالسلام) به رهپویان مکتب امامت و سالکان طریق ولایت آموخته است.
آداب زیارت جامعه
در آداب زیارت اهل بیت و قرائت زیارت جامعه کبیره وارد شده است که چون به حرمی از ذوات مقدس اهلبیت مشرف میشوید، قبل از خواندن زیارت جامعه و در حالی که هنوز به مضجع نورانی و ملکوتی آن معصوم بار نیافتهاید، صد بار کلمه توحید (الله اکبر) را تکرار کنید، تا کنار ضریح مطهر برسید؛ آنگاه به قرائت زیارت جامعه لب بگشایید. زائری که این ادب توحیدی را به جا آورد، وقتی در زیارتش میخواند که بکم فتح الله، و بکم ختم الله و بکم ینزل الغیث و الرحمه و بکم یمسک السماء أن تقع علی الأرض میداند که ائمه(علیهمالسلام) وسایط و مجرای فیض خالقیتاند. همان طوری که فرشتگان مدبرات امرند (فَالمُدَبِّرتِ اَمرا). چون تدبیر آنها فقط با اراده و اذن خداست. زیارت وجود مبارک امام زمان(عج) این تأثیر را دارد و نماز وجود مبارکش درس توحید است.
نور واحد
آنچه در زیارت جامعه نیز آمده این است که در این زیارت در وصف ائمّه هُدی(علیهمالسلام) مطالب بلندی گفته شده، مانند: «بکم فتح الله و بکم یختم، و بکم ینزّل الغیث، و بکم یمسک السّماء أن تقع علی الأرض إلاّبإذنه و… »؛ خدا به واسطه شما آفرینش را آغاز کرد، و به شما نیز به آفرینش پایان میدهد، به سبب شما باران را فرو میریزد و به سبب شما آسمان را از سقوط بر زمین نگه میدارد جز به اذن او… .لذا غرض آنکه اهل بیت(علیهمالسلام) آینهدار جلال و جمال حقّاند. اهل بیت(علیهمالسلام) بنا بر مفاد زیارت جامعه و مانند آن، نور واحدند.
ائمه اطهار(ع) مظهر کمال مطلق خدا
هم چنین در زیارت جامعه، خطاب به ائمه اطهار(علیهمالسلام) میگوییم: «لا أُحصی ثنائکم و لا أبلغ منالمدح کنهکم و من الوصف قدرکم»؛ سروران من! ثنا و ستایش شما برایم ممکن نیست و به کنه مدح شما نمیرسم و وصف قدر و منزلت شما برایم مقدور نیست. چون آن ذوات مقدّس، مظهر تامّ و تمام کمال مطلق خدا و آینهدار جمال جمیل مطلق الهی هستند. بدین سبب، همانطور که ثنای خدا ممکن نیست، کنه ثنا و مدح ائمه(علیهمالسلام) نیز مقدور ما نیست.
آموزه های توحید در زیارت جامعه
با نگاهی به فقرات زیارت جامعه درمییابیم که همواره مشعل فروزان توحید در کنار یکایک جملههای آن برافروخته است و به وضوح درمییابیم که زمامداری بیمعارض آن ذات یگانه در هیچ فقرهای فراموش نشده و سهم آن ذوات قدسی(علیهمالسلام) از مقام عبودیت و مجری فرمان خدا بودن بالاتر نرفته است.
تجلی توحید در زیارت جامعه
زیارت جامعه کبیره که به مثابه تفسیر مقام عترت طاهرین (علیهمالسلام) وتحریر نبوّت وامامت ارائه شده در جامه خلافت وشرح آنان در کسوت ولایت است سهم شجره طوبای توحید را همچنان در رأس معارف خود قرار داده است؛ لذا پیش از عرض ادب در فِنای مقربان معصوم (علیهمالسلام) چراغ توحید را برافروخته است وآن حقیقت بیهمتای معرفتی را با تکبیر صدگانه تثبیت نموده است.
آنچه در دعای شریف جوشن کبیر برای خداوند یاد شده است، به صورت استخلاف در زیارت جامعه کبیره، برای خلیفههای راستین او ثابت شده است. البته احکام ویژه وجوب ذاتی برای خدا و امکان فقری و هویتی برای ماسوی،همچنان محفوظ است؛ بنابراین، اگر دعای جوشن کبیر، زره توحیدی است، زیارت جامعه کبیره نیز زره وَلَوی است. آن یکی مایه دخول در حصن مستحکم «کلمه لا إله إلاّ الله… » است که دژبان آن دژ رصینْ خداست و این یکی پایه ورود به دژ حصین «ولایه علیّ بنبیطالب حصنی»است که نگهبان آن حِصن، خلیفه کامل خداست.
زیارت جامعه کبیره؛ درس توحید
در زیارت جامعه کبیره، چیزی وجود ندارد که برخلاف عقل باشد؛ درباره اعتبار نقلی آن نیز لازم است عنایت شود که بسیاری از عناصر محوری زیارت جامعه کبیره، در زیارت، خطبه، دعا و سایر منشورات معتبر راجع به اهلبیت عصمت و طهارت(علیهمالسلام) وجود دارد؛ به عنواننمونه، جمله بکم فتح الله و بکم یختم و بکم یمحو ما یشاء و یثبت… که در زیارت جامعه ملحوظ است، در زیارت مطلق سیدالشهدا، حضرت حسین بن علی (روحی لمضجعه الشریف الفداء) نیز با سند معتبروارد شد.
در برخی از جملههای زیارت، اوصاف و افعال بسیار وزینی به انسانهای کامل معصوم اسناد داده میشود. هرچند هیچ یک از آنها وارد حوزه ممنوع و قلمرو ممتنع نشده و نمیشود؛ لیکن برای نفی استبعاد (نه سلب استحاله)، بخشی از متن زیارت در صدر یا ساقه آن یا به عنوان مقدمه زیارت یا مؤخّره آن که خارج از خود زیارت است، به توحید محض اختصاص مییابد تا معلوم گردد که اوصاف یا افعال مشترک یاد شده، به عنوان خلیفه، مظهر و مرآت اوصاف و افعال الهی است نه مستقل و خودکفا، تا شائبه هرگونه غلوّ و توهم هرگونه گزافهگویی و ژاژخواهی و افزونطلبی کاملاً زدوده شود؛ مثلاً اگر در زیارت جامعه عنوانهای بکم فتح الله و بکم یختم و بکم ینزّل الغیث… من أراد الله بدء بکم… آمد، در کنار آنها جمله …و من وحّده قبل عنکم یاد شد و اگر جمله إنّ بینی و بین الله ذنوباً لایأتی علیها إلاّ رضاکم آمد، در جوار آن …لمّا استوهبتم ذنوبی و کنتم شفعائی مطرح شد و اگر در زیارت وارث، عنوان …عبدک و ابن عبدک آمد و در زیارت معصومان(علیهمالسلام) از دور، عنوان جئت انقطاعاً إلیکم و إلی آبائکم… وارد شد، با تکبیرهای فراوانی که قبل از زیارت یا دعای بعد از آن که مشحون به توحید است، تبیین خواهد شد، چنانکه در زیارت حضرت سیدالشهدا(علیهالسلام) در عید فطر و قربان چنین آمده است: اللهم انّی لک صلّیت و لک رکعت و لک سجدت، وحدک لاشریک لک، فإنّه لاتجوز الصلاه و الرکوع و السجود إلاّ لک، لأنّک أنت الله الّذی لا إله إلاّ أنت و شبیه همین تعبیرهای آموزنده توحیدی در نماز و دعای بعد از نماز زیارت وارث نیز آمده و در دعای قبل از آن، بعد از تکبیر، تحمید و تسبیح خدای سبحان چنین آمده است: الحمد لله الذی هدانا لهذا و ما کنّا لنهتدی لولا أن هدانا الله.
نمونه بارز توحید را میتوان در دعای بعد از زیارت حضرت علی بن موسی الرضا(علیهالسلام) یافت، زیرا در آن چنین آمده است: …یا من لایعلم الغیب إلاّ هو، یا من لایصرف السوء إلاّ هو، یا من لا یدبّر الأمر إلاّ هو، یا من لایغفر الذنب إلاّ هو، یا من لایخلق الخلق إلاّ هو، یا من لاینزّل الغیث إلاّ هو، صلّ علی محمد و آل محمد.
ادعیه، زیارات، اذکار، اوراد، اَحراز و روایات فقهی و حقوقی، همگی مانند قرآن حکیم میتوانند مفسر، شارح، مقیِّد، مخصِّص و قرینه یکدیگر باشند،پس اگر در زیارتی چنین آمد که بکم ینزّل الغیث، در دعای بعد از زیارت ثامن الحجج(علیهالسلام) آمده است که یا من لاینزّل الغیث إلاّ هو.
مطلب سامی آن است که در متن زیارتها شاهد لفظی و لبّی یافت میشود که درس توحید را به همراه دارد، زیرا در آنها آمده است که انسانهای کامل معصوم(علیهمالسلام) مطیع محض و عبد صرف خدای سبحان بوده و در این صراط مستقیم مُهجَه خود را بذل کردهاند. این تعبیر، هم در زیارت اربعین سالار شهیدان(علیهالسلام) آمده و هم در زیارت آن حضرت در عید فطر و قربان مطرح شده است، از این رو قبض و بسط، رضا و سخط و قهر و مهر آنان فانی در اوصاف فعلی خداوند سبحان شده و با احراز این اوصاف در آنها، میتوان تحقق اینها را در مقام فعل الهی کشف کرد، چنانکه در زیارت ششم حضرت حسین بن علی(علیهماالسلام) چنین آمده است: السلام علیک یا من رضاه من رضی الرحمان و سخطه من سخط الرحمان، و با این شاهد لفظی، معنای بخش پایانی زیارت جامعه روشنتر میشود: إنّ بینی… ذنوباً لایأتی علیها إلاّ رضاکم.
علوم اهل بیت(ع) در زیارت جامعه کبیره
در زیارت شریفه جامعه کبیره ضمن آنکه بر علوّ مقام انسانهای کامل و اوج جایگاه معصومان(علیهالسلام) تصریح میشود، به تحمّل علوم آنها توسط شیعیانشان نیز اشارت میرود، زیرا به زائر اذن قرائت «محتمل لعلمکم»داده میشود و این فقره به منزله درخواست علومی است که «لا یحتمله إلاّ نبی مرسل أو ملک مقرّب أو عبد امتحن الله قلبه للتقوی»؛ جز پیامبر مرسل و فرشته مقرّب یا بندهای که خداوند قلب او را به تقوا آزموده است، از آن بهره نمیبرد.
در زیارت جامعه که از بهترین زیارات اهل بیت وحی(علیهمالسلام) است، خطاب به ائمّه اطهار(علیهمالسلام) میگوییم: محتمل لعلمکم؛ یعنی من علوم شما را تحمل میکنم. ظاهر این جمله خبری است؛ امّا به داعی انشا القا شده است و چون دعا و انشاست، در حقیقت زائر از خدا میخواهد که او را از مصادیق (امتَحَنَ اللهُ قُلوبَهُم لِلتَّقوی)قرار دهد تا بتواند علوم صعب و مستصعب آن ذوات قدسی را احتمال و تحمّل کند و فرا گیرد.
مراد از آن علم، دانشی نیست که تحصیل آن برای هر کسی ممکن باشد؛ یا در جایی دیگر بتوان آن را فراگرفت. تنها فرشتگان، انبیا(علیهمالسلام) و انسانهایی ویژه قدرت تحمّل آن را دارند؛ مثلاً سفیان ثوری از امام صادق(علیهالسلام) معنای (ن والقَلَم) را پرسید؛ آن حضرت ابتدا به اختصار پاسخ دادند که «نون» فرشتهای است که به «قلم» که فرشتهای دیگر است پیام میرساند؛ آنگاه فرمودند: برخیز که من بیش از این در امان نیستم.
حتی گاهی اصحاب خاص نیز به زحمت میتوانستند برخی اسرار را از آن ذوات مقدس فرا گیرند؛ مثلاً امام صادق(علیهالسلام) به عبدالله بن سنان که پرسید: چرا مطلب ارائه شده به ذریح را به او نفرمودند، چنین فرمود: من یَحْتمل مثل ما یحتمل ذریح؛ یعنی چه کسی مانند ذریح میتواند علم را احتمال (تحمّل) کند. ذریح از مصادیق (أُولئِکَ الَّذینَ امتَحَنَ اللهُ قُلوبَهُم لِلتَّقوی) است و اسرار را میفهمد و اگر هم سرّی را نفهمد، میتواند آن را حفظ کند.
البته باید توجه داشت که نیل به علوم اهل بیت(علیهالسلام) گرچه محال نیست؛ لیکن طی آن راه برای همگان سهل نیست. بوعلی سیناِ در مقاماتالعارفین از اندک بودن روندگان این راه بدینگونه خبر میدهد: «جلّ جناب الحقّ عن أن یکون شریعه لکلّ وارد أو یطلع علیه إلا واحد بعد واحد»؛ ناحیه قدسی حضرت حق برتر از آن است که محل ورود هر راجل راهمانده باشد و بارگاه مقدّس او جایگاهی نیست که هر دیده را تاب نظر در آن باشد و تنها اوحدی از افراد هستند که در هر اَلْفی اَلِف قدّی به قرب او راه مییابند.
انوار هدایت
انتساب نور به ائمه اطهار(علیهمالسلام) به صورتهای گوناگونی در زیارت جامعه مطرح است؛ مانند: «نوره و برهانه عندکم»، «إنتجبکم لنوره»، «خلقکم الله أنواراً»، «و أنّ أرواحکم و نورکم و طینتکم واحدهٌ»، «تمام نورکم»، «أنتم نور الأخیار»، «کلامکم نورٌ»، «أشرقت الأرض بنورکم» و «مصابیح الدّجی» که بخشی از بحثهای مربوط به نورانیت آن ذوات مقدّس، ذیل آخرین جمله فوق (مصابیح الدّجی) گذشت، لیکن مطالبی که در اینجا مطرح میشود عبارت است از: نور متوسط و عادی (نه نور عالی) که دو ویژگی عمده دارد:
1. خودش ظاهر است. 2. دیگران را ظاهر و آشکار میکند.هرچند که برخی معتقدند اطلاق واژه نور بر این حقیقت خارجی، تنها به لحاظ ویژگی اوّل است و اگر ویژگی دوم ملاحظه شود، کلمه ضوء و ضیاء به کار میرود، لیکن
برخی دیگر گفتهاند: تفاوت دو واژه نور و ضیاء در این است که اگر درخشندگی، از ذات شیء باشد، «ضیاء» و اگر مستفاد از غیر باشد، «نور» نامیده میشود و بر همین اساس، آیه (جعل الشمس ضیاء و القمر نوراً) را توجیه کردهاند.
قرآن کریم، واژه نور را در مفهوم جامعی که مصادیق مختلفی دارد؛ به کار برده است؛ مانند قرآن: (و النور الذی أنزلنا معه) ، روشنایی روز: (جعل الظلمات و النور)، روشنایی ماه: (جعل القمر فیهنّ نوراً)و… . مهمترین مصداق، ذات اقدس الهی است: (الله نور السموات و الأرض). امام صادق(علیهالسلام) نیز در پاسخ هشام بن سالم، خدا را اینگونه معرفی کرده است: «هو نورٌ لا ظلمه فیه».
تبیین وظایف جامعه اسلامی
وظیفه جامعه انسانی در ساحت اهل بیت عصمت (علیهمالسلام) این است که حقّانیّت آنان را در عقل، محبّت آنها را در دل، نام و یاد آنها را در جسم و جان احیا نمایند؛ چونان عطشانی که به کوثر زلال می رسد وجگر تفتیده خود را تبرید و دیده پژمرده خویش را تقریر و روشن و قوای فرسوده خود را تنشیط و شاداب و دهان خشکیده خویش را کامیاب می نماید. شرح وظایف جامعه اسلامی را می توان از سخنان نورانی حضرت هادی، علی بن محمّد (علیهالسلام) امام دهم در زیارت جامعه جستوجو کرد: «أشْرَقتِ الأرضُ بنورکم و فاز الفائزون بولایتکم؛ بکُم یُسْلَکُ إلی الرضوان و علی منْ جَحَدَ ولایتکم غضبُ الرحمن».
تدبیر امور امّت
یکی از سِمَتهای رسمی امامان معصوم(علیهمالسلام) تدبیر امور امّت در تمام شئون مهمّ حیاتی است، چنانکه در زیارت جامعه آمده است: «السلام علیکم یا أهل بیت النبوّه…و ساسه العباد و أرکان البلاد… ».سیاست که جزء علوم انسانی است، بدون معرفت انسان، فهمیده نخواهد شد و چون انسان در فرهنگ قرآن حکیم، از کرامت ویژه برخوردار است: (لقد کرّمنا بنیءَادم… ) و کرامت او به استناد خلافت وی است: (اِنّی جاعل فی الأرض خلیفه)و حرمت خلیفه مرهون عمل او به دستور مُستخْلف عنه است، وگرنه محکوم (أفرأیت من اتّخذ إلهه هواه) شده و سرانجام مطرودِ (أولئک ینادَون من مکان بعید) خواهد شد، لذا پیشوایان معصوم(علیهمالسلام) که سیاستمداران واقعیاند، سیاست نفس را برترین سیاست دانستهاند: «سیاسه النفس أفضل سیاسهٍ و رئاسه العلم أشرف رئاسه» ، «سُوسُوا اَنفسکم بالورع» ، «سیاسه الدین بحُسن الورع» و از بهترین روشهای سیاست، حُسن خُلق و تحمل دشواریهای جامعه است، وگرنه سیاستمدارِ غیرِ خلیق، قدرت خود را شایسته انتقال به دیگری میدانست: «من لم یحتمل مؤنه الناس فقد أهَّل قدرته لانتقالها».
منشور امامت
زیارت جامعه، منشور بلند امامت و هدایت است که سیلگونه از کوهسار وجود هادی امت، حضرت ابوالحسن ثالث، علی بن محمد النقی (علیه و علی آبائه و ابنائه افضل الصلوه و السلام) سرازیر شده است. این منشور بلند، هرچند که در لباس شرح فضایل و کمالات انسانهای کامل و خلفای برجسته الهی، یعنی اسره طاها و یاسین، ائمه اطهار (علیهمالسلام) بیان شده است، لیکن معارف عمیق توحیدی ولایی آن بسان سیلی بنیان کن اساس شرک و دوگانهپرستی و بنیاد بیگانهگرایی را برمیکَنَد و با پیشروی به سوی دشت و دَمَن امت اسلام، تشنهکامان حقیقت و معرفت ناب نبوی و ولوی را سیراب میکند[
[1] عارف کامل، مرحوم آیهاللهالعظمی شاهآبادی، استاد اخلاق و عرفان امام خمینی(قدسسرّه) میگفت: دعوت خداوند به یکی از سه زبان است: لسان قال، لسان حال، لسان استعداد… . دعای به لسان استعداد، اَخفیالدّعوات… و بر طبق نظام کلّ است و مستجاب خواهد شد و ممتنع است که در دار وجود، ظهور نکند… (شَذَرات المعارف، ص56، معرفت 64، 66، 67).
[2] جوشن در لغت به سلاحی گفته میشود که شبیه زره است و از آهن ساخته میشود و با پوشیدن آن از حملات دشمن در امان میمانند. این دعای شریف از آن جهت جوشن کبیر نام گرفت که اگر کسی آن را بپوشد، یعنی به صفات و اسمای حسنای ذکر شده در این دعا متّصف و متخلّق گردد، از آماج تیرهای شرکآلود شیاطین جنّی و انسی محفوظ میماند. ادب فنای مقربان جلد1صفحه 85.
[3] ادب فنای مقربان جلد1صفحه 86.
[4] از میان مردم کسانی هستند که خدا را تنها بر یک حالت میپرستند (سوره حج، آیه 11.).
[5] ـ اصطلاحاً گفته میشود: کلمه «الله»، که به آن لفظ جلاله میگویند عَلَم است برای ذاتی که دارای همه کمالات است، نه اینکه اشتمال همه کمالات در معنای این کلمه اخذ شده باشد. به بیان دیگر، با این اسم مبارک اشاره میشود به ذاتی که برخوردار از همه کمالات است، اما هر یک از سایر اسمای حسنای الهی اسم برای اشاره به صفتی خاص است، نه ذات باری تعالی. از اینرو هیچ اسمی جامعیت لفظ جلاله را ندارد (ر.ک: تسنیم، ج 1، ص 279، ذیل آیه 1 سوره حمد).
[6] به جان خودم سوگند! امام، کسی است که به کتاب خدا حکم و به قسط و عدل قیام کند، متدین به دین حق باشد و جان خویش را بر ذات خدا حبس کند (الارشاد، ج 2، ص 39). ادب فنای مقربان جلد1صفحه 87.
[7] ادب فنای مقربان جلد1 – صفحه 87.
[8] البلد الامین، ص302؛ من لایحضره الفقیه، ج2، ص615.
[9] سوره نازعات، آیه 5. امام مهدی (عج) موجود موعودصفحه 103.
[10] امام مهدی (عج) موجود موعود – صفحه 102.
[11] تفسیر انسان به انسانْ – صفحه 261.
[12] ادب فنای مقربان جلد2ْ – صفحه 378.
[13] ادب فنای مقربان جلد6 – صفحه 404.
[14] ادب فنای مقربان جلد3 – صفحه147.
[15] بحار، ج49، ص127.
[16] همان، ج39، ص246.
[17] ادب فنای مقربان جلد2صفحه 72.
[18] شارح من لایحضره الفقیه، جناب مولا محمدتقی مجلسی مطالب سودمندی درباره عظمت زیارت جامعه و وثاقت آن و برکات فراوانِ آن و اینکه «شکی برای من نیست که این زیارت از حضرتِ ابی الحسن هادی(علیهالسلام) است…» ارائه فرمودهاند (روضه المتقین، ج5، ص451 ـ 452).
[19] الکافی، ج4، ص576.
[20] جناب صدوق(قدسسره) در من لایحضره الفقیه (ج2، ص598) چنین فرموده است: من در کتابِ زیارات و در کتاب مقتل الحسین(علیهالسلام) چند نوع زیارت را نقل کردم. برای این کتاب (من لایحضره الفقیه) فقط همین یک زیارت را برگزیدهام، چون صحیحترین زیارت نزد من از طریق روایت است و همین کفایت میکند. جرعه ای از صهبای حجصفحه 290.
[21] جرعه ای از صهبای حج صفحه 291
[22] جرعه ای از صهبای حج – صفحه 290.
[23] مفاتیح الجنان، زیارت جامعهکبیره.
[24] بصائر الدرجات، ص21.
[25] من لا یحضره الفقیه، ج2، ص614؛ بحار الانوار، ج99، ص131، ح4.
[26] سوره حجرات، آیه 3.
[27] سوره قلم، آیه 1.
[28] معانی الاخبار، ص22؛ تفسیر نور الثقلین، ج5، ص388.
[29] الکافی، ج4، ص549؛ بحار الانوار، ج24، ص361.
[30] سوره حجرات، آیه 3. تسنیم، جلد 13صفحه 660.
[31] شرح الاشارات و التنبیهات، ج3، ص394. تحریر تمهید القواعد – ج 3صفحه 246.
[32] مفردات ؛ج1، ص376.
[33] کیفیهٌ ظاهره بنفسها مظهره لغیرها (مجمع البحرین، ج4، ص389، «نور»).
[34] فإنّ النظر فی النور الی نفس النور من حیث هو و فی الضوء الی جهه إشراقه (التحقیق، ج7، ص48، «ضوء»). ادب فنای مقربان جلد3صفحه 105.
[35] سوره یونس، آیه 5.
[36] معجم الفروق اللغویه، ص 332.
[37] سوره تغابن، آیه 8.
[38] سوره انعام، آیه 1.
[39] سوره نوح، آیه 16.
[40] سوره نور، آیه 35.
[41] بحار الانوار، ج4، ص70.[ادب فنای مقربان جلد3 – صفحه 105]
[42] زیارت جامعه کبیره.
[43] من لا یحضره الفقیه، ج2، ص610، (زیارت جامعه کبیره).
[44] سوره اسراء، آیه 70.
[45] سوره بقره، آیه 30.
[46] سوره جاثیه، آیه 23.
[47] سوره فصلت، آیه 44.
[48] غررالحکم، ج 4، ص 135.
[49] همان، روایت 5588.
[50] همان، روایت 5590.
[51] همان، ص372. سروش هدایت جلد3صفحه 158.
[52] سروش هدایت جلد3 – صفحه 157.
[53] ادب فنای مقربان جلد1ْ – صفحه 84.
دانلود بخش اول سخنرانی استاد رنحبر ” زیارت جامعه ی کبیره با لینک مستقیم : دانلود
آیت الله محمد رضا رنجبر در سال 1345 در شهرستان داراب دیده به جهان گشود.
اساتید برجسته : حضرات آیات حائری شیرازی ، مکارم شیرازی ، پایانی ، اعتمادی ، وجدانی فخر ،
تحصیلات : خارج فقه و اصول
مسولیتها : معاون فرهنگی نهاد رهبری در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ، امام جماعت مسجد بلال صدا و سیما
تالیفات : فاطمه واژه بی خاتمه ، پند یا بند ( شرحی بر اشعار بوستان سعدی ) ، دام بی دوام ، به جوانان وطنم ، سلوک باران ( مجموعه چند جلدی حاوی تمثیلات پخش شده از رسانه ملی ) ، باران حکمت ( تفسیر تمثیلی قران که تا کنون 8 جلد آن به چاپ رسیده است )
بدون دیدگاه