بخش سیزدهم از تفسیر سوره مبارکه بقره ( تفسیر آیات ۲۱۴ الی ۲۲۸ سوره مبارکه بقره توسط استاد محمد علی انصاری )
تفسیر صوتی قرآن کریم توسط استاد محمدعلی انصاری به صورت کامل از “حرف محبت” منتشر می‌شود. که در این بخش به تفسیر سوره مبارکه “بقره” توسط استاد محمدعلی انصاری می‌پردازیم. تفسیر کامل سوره بقره از استاد انصاری شامل ۱۲ بخش می‌باشد که هر بخش نیز در برگیرنده ۱۰ الی ۱۵ فایل صوتی تفسیر سوره بقره است.
بخش سیزدهم تفسیر سوره مبارکه “بقره” توسط استاد محمدعلی انصاری
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم
أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّهَ وَلَمَّا یَأْتِکُمْ مَثَلُ الَّذِینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِکُمْ مَسَّتْهُمُ الْبَأْسَاءُ وَالضَّرَّاءُ وَزُلْزِلُوا حَتَّى یَقُولَ الرَّسُولُ وَالَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ مَتَى نَصْرُ اللَّهِ أَلا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِیبٌ ﴿٢١۴﴾ یَسْأَلُونَکَ مَاذَا یُنْفِقُونَ قُلْ مَا أَنْفَقْتُمْ مِنْ خَیْرٍ فَلِلْوَالِدَیْنِ وَالأقْرَبِینَ وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَیْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِیمٌ ﴿٢١۵﴾ کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِتَالُ وَهُوَ کُرْهٌ لَکُمْ وَعَسَى أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئًا وَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَعَسَى أَنْ تُحِبُّوا شَیْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَکُمْ وَاللَّهُ یَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ ﴿٢١۶﴾ یَسْأَلُونَکَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرَامِ قِتَالٍ فِیهِ قُلْ قِتَالٌ فِیهِ کَبِیرٌ وَصَدٌّ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ وَکُفْرٌ بِهِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَإِخْرَاجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَکْبَرُ عِنْدَ اللَّهِ وَالْفِتْنَهُ أَکْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ وَلا یَزَالُونَ یُقَاتِلُونَکُمْ حَتَّى یَرُدُّوکُمْ عَنْ دِینِکُمْ إِنِ اسْتَطَاعُوا وَمَنْ یَرْتَدِدْ مِنْکُمْ عَنْ دِینِهِ فَیَمُتْ وَهُوَ کَافِرٌ فَأُولَئِکَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِی الدُّنْیَا وَالآخِرَهِ وَأُولَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ ﴿٢١٧﴾ إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَالَّذِینَ هَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ أُولَئِکَ یَرْجُونَ رَحْمَهَ اللَّهِ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ ﴿٢١٨﴾ یَسْأَلُونَکَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ قُلْ فِیهِمَا إِثْمٌ کَبِیرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَا أَکْبَرُ مِنْ نَفْعِهِمَا وَیَسْأَلُونَکَ مَاذَا یُنْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمُ الآیَاتِ لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُونَ ﴿٢١٩﴾ فِی الدُّنْیَا وَالآخِرَهِ وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الْیَتَامَى قُلْ إِصْلاحٌ لَهُمْ خَیْرٌ وَإِنْ تُخَالِطُوهُمْ فَإِخْوَانُکُمْ وَاللَّهُ یَعْلَمُ الْمُفْسِدَ مِنَ الْمُصْلِحِ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لأعْنَتَکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ ﴿٢٢٠﴾ وَلا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکَاتِ حَتَّى یُؤْمِنَّ وَلأمَهٌ مُؤْمِنَهٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکَهٍ وَلَوْ أَعْجَبَتْکُمْ وَلا تُنْکِحُوا الْمُشْرِکِینَ حَتَّى یُؤْمِنُوا وَلَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکٍ وَلَوْ أَعْجَبَکُمْ أُولَئِکَ یَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَاللَّهُ یَدْعُو إِلَى الْجَنَّهِ وَالْمَغْفِرَهِ بِإِذْنِهِ وَیُبَیِّنُ آیَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ ﴿٢٢١﴾ وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الْمَحِیضِ قُلْ هُوَ أَذًى فَاعْتَزِلُوا النِّسَاءَ فِی الْمَحِیضِ وَلا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّى یَطْهُرْنَ فَإِذَا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَیْثُ أَمَرَکُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَیُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ ﴿٢٢٢﴾ نِسَاؤُکُمْ حَرْثٌ لَکُمْ فَأْتُوا حَرْثَکُمْ أَنَّى شِئْتُمْ وَقَدِّمُوا لأنْفُسِکُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّکُمْ مُلاقُوهُ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ ﴿٢٢٣﴾ وَلا تَجْعَلُوا اللَّهَ عُرْضَهً لأیْمَانِکُمْ أَنْ تَبَرُّوا وَتَتَّقُوا وَتُصْلِحُوا بَیْنَ النَّاسِ وَاللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ ﴿٢٢۴﴾ لا یُؤَاخِذُکُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ فِی أَیْمَانِکُمْ وَلَکِنْ یُؤَاخِذُکُمْ بِمَا کَسَبَتْ قُلُوبُکُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ حَلِیمٌ ﴿٢٢۵﴾ لِلَّذِینَ یُؤْلُونَ مِنْ نِسَائِهِمْ تَرَبُّصُ أَرْبَعَهِ أَشْهُرٍ فَإِنْ فَاءُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ ﴿٢٢۶﴾ وَإِنْ عَزَمُوا الطَّلاقَ فَإِنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ ﴿٢٢٧﴾ وَالْمُطَلَّقَاتُ یَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ ثَلاثَهَ قُرُوءٍ وَلا یَحِلُّ لَهُنَّ أَنْ یَکْتُمْنَ مَا خَلَقَ اللَّهُ فِی أَرْحَامِهِنَّ إِنْ کُنَّ یُؤْمِنَّ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ وَبُعُولَتُهُنَّ أَحَقُّ بِرَدِّهِنَّ فِی ذَلِکَ إِنْ أَرَادُوا إِصْلاحًا وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِی عَلَیْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَلِلرِّجَالِ عَلَیْهِنَّ دَرَجَهٌ وَاللَّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ ﴿٢٢٨﴾
به نام خداوند رحمتگر مهربان
آیا پنداشتید که داخل بهشت مىشوید و حال آنکه هنوز مانند آنچه بر [سر] پیشینیان شما آمد بر [سر] شما نیامده است آنان دچار سختى و زیان شدند و به [هول و] تکان درآمدند تا جایى که پیامبر [خدا] و کسانى که با وى ایمان آورده بودند گفتند پیروزى خدا کى خواهد بود هش دار که پیروزى خدا نزدیک است «214»
از تو مىپرسند چه چیزى انفاق کنند [و به چه کسى بدهند] بگو هر مالى انفاق کنید به پدر و مادر و نزدیکان و یتیمان و مسکینان و به در راهمانده تعلق دارد و هر گونه نیکى کنید البته خدا به آن داناست «215»
بر شما کارزار واجب شده است در حالى که براى شما ناگوار است و بسا چیزى را خوش نمىدارید و آن براى شما خوب است و بسا چیزى را دوست مىدارید و آن براى شما بد است و خدا مىداند و شما نمىدانید «216»
از تو در باره ماهى که کارزار در آن حرام است مىپرسند بگو کارزار در آن گناهى بزرگ و باز داشتن از راه خدا و کفر ورزیدن به او و باز داشتن از مسجدالحرام [=حج] و بیرون راندن اهل آن از آنجا نزد خدا [گناهى] بزرگتر و فتنه [=شرک] از کشتار بزرگتر است و آنان پیوسته با شما مىجنگند تا اگر بتوانند شما را از دینتان برگردانند و کسانى از شما که از دین خود برگردند و در حال کفر بمیرند آنان کردارهایشان در دنیا و آخرت تباه مىشود و ایشان اهل آتشند و در آن ماندگار خواهند بود «217»
آنان که ایمان آورده و کسانى که هجرت کرده و راه خدا جهاد نمودهاند آنان به رحمتخدا امیدوارند خداوند آمرزنده مهربان است «218»
در باره شراب و قمار از تو مىپرسند بگو در آن دوگناهى بزرک و سودهایى براى مردم است و[لى] گناهشان از سودشان بزرگتر است و از تو مىپرسند چه چیزى انفاق کنند بگو مازاد [بر نیازمندى خود] را این گونه خداوند آیات [خود را] براى شما روشن مىگرداند باشد که در [کار] دنیا و آخرت بیندیشید «219»
و در باره یتیمان از تو مىپرسند بگو به صلاح آنان کار کردن بهتر است و اگر با آنان همزیستى کنید برادران [دینى] شما هستند و خدا تباهکار را از درستکار بازمىشناسد و اگر خدا مىخواست [در این باره] شما را به دشوارى مىانداخت آرى خداوند توانا و حکیم است «220»
و با زنان مشرک ازدواج مکنید تا ایمان بیاورند قطعا کنیز با ایمان بهتر از زن مشرک است هر چند [زیبایى] او شما را به شگفت آورد و به مردان مشرک زن مدهید تا ایمان بیاورند قطعا برده با ایمان بهتر از مرد آزاد مشرک است هر چند شما را به شگفت آورد آنان [شما را] به سوى آتش فرا مىخوانند و خدا به فرمان خود [شما را] به سوى بهشت و آمرزش مىخواند و آیات خود را براى مردم روشن مىگرداند باشد که متذکر شوند «221»
از تو در باره عادت ماهانه [زنان] مىپرسند بگو آن رنجى است پس هنگام عادت ماهانه از [آمیزش با] زنان کناره گیرى کنید و به آنان نزدیک نشوید تا پاک شوند پس چون پاک شدند از همان جا که خدا به شما فرمان داده است با آنان آمیزش کنید خداوند توبهکاران و پاکیزگان را دوست مىدارد «222»
زنان شما کشتزار شما هستند پس از هر جا [و هر گونه] که خواهید به کشتزار خود [در]آیید و آنها را براى خودتان مقدم دارید و از خدا پروا کنید و بدانید که او را دیدار خواهید کرد و مؤمنان را [به این دیدار] مژده ده «223»
و خدا را دستاویز سوگندهاى خود قرار مدهید تا [بدین بهانه] از نیکوکارى و پرهیزگارى و سازشدادن میان مردم [باز ایستید] و خدا شنواى داناست «224»
خداوند شما را به سوگندهاى لغوتان مؤاخذه نمىکند ولى شما را بدانچه دلهایتان [از روى عمد] فراهم آورده است مؤاخذه مىکند و خدا آمرزنده بردبار است «225»
براى کسانى که به ترک همخوابگى با زنان خود سوگند مىخورند [=ایلاء] چهار ماه انتظار [و مهلت] است پس اگر [به آشتى] بازآمدند خداوند آمرزنده مهربان است «226»
و اگر آهنگ طلاق کردند در حقیقتخدا شنواى داناست «227»
و زنان طلاق داده شده باید مدت سه پاکى انتظار کشند و اگر به خدا و روز بازپسین ایمان دارند براى آنان روا نیست که آنچه را خداوند در رحم آنان آفریده پوشیده دارند و شوهرانشان اگر سر آشتى دارند به بازآوردن آنان در این [مدت] سزاوارترند و مانند همان [وظایفى] که بر عهده زنان است به طور شایسته به نفع آنان [بر عهده مردان] است و مردان بر آنان درجه برترى دارند و خداوند توانا و حکیم است «228»
تفسیر بخش اول سوره بقره – تفسیر بخش دوم سوره بقره –تفسیر بخش سوم سوره بقره – تفسیر بخش چهارم سوره بقره – تفسیر بخش پنجم سوره بقره – تفسیر بخش ششم سوره بقره – تفسیر بخش هفتم سوره بقره – تفسیر بخش هشتم سوره بقره – تفسیر بخش نهم سوره بقره – تفسیر بخش دهم سوره بقره – تفسیر بخش یازدهم سوره بقره – تفسیر بخش دوازدهم سوره بقره – تفسیر بخش سیزدهم و پایانی سوره بقره –
استاد دکتر محمدعلی انصاری مفسر فرزانه قرآن کریم و شارح نوپرداز نهج البلاغه متولد سال ۱۳۴۳ ه . ش در مشهد مقدس است. ایشان با شوق وافر به دریافت حقایق و معارف الهی دروس حوزوی را همزمان با تحصیلات متوسطه در حوزه علمیه مشهد آغاز نمود؛ در فقه و اصول از برکات دروس حضرات آیات سید حسن صالحی و سید ابراهیم حجازی طبسی «ره» بهره مند گردید و یک دوره کامل درس خارج اصول را از محضر متألّه متخلّق ، حضرت آیه الله العظمی میرزا علی آقا فلسفی(ره) استفاده نمود .
ولادت وتحصیلات
محمدعلی انصاری فرزند ثقه المحدثین حاج شیخ محمود انصاری(ره)؛ در سال 1343 در مشهد مقدس متولد شد.
اساتید
او تحصیلات حوزوی را در حوزه علمیه همین شهر گذراند.ایشان طی بیست سال، علوم متداول حوزوی را از محضر عالمان بزرگی همچون آیت الله سیدحسن صالحی، آیت الله سیدابراهیم حجازی(ره) و یک دوره کامل خارج اصول و نیز خارج فقه را از محضر مبارک آیت الله میرزاعلی فلسفی (ره) استفاده نمود. اما اثرگذارترین شخصیت علمی در زندگی وی علامه فقید و مفسر قرآن، حضرت آیت الله شیخ محمدصادق سعیدی (ره)، بود. او طی سیزده سال از محضر این عالم ربانی و فقیه متأله علوم مختلفی را بهره برد؛ به‌خصوص تفسیر قرآن کریم که شاه‌بیت غزل شخصیت کم‌نظیر علامه سعیدی بود و در نهایت ایشان شاگرد خود را با اجازتی مورد تفقد قرار داد. همزمان با تحصیلات حوزوی محمدعلی انصاری تحصیلات دانشگاهی را نیز در مشهد مقدس تا مقاطع عالی طی کرد و در رشته زبان و ادبیات فارسی دانش‌آموخته شد.
در طی این سالها ایشان تحصیلات دانشگاهی را نیز در رشته ادبیات فارسی پیگیری و در مقاطع عالی ادب فارسی فارغ التحصیل گردید ؛ البته استاد در رشته های دانشگاهی دیگری نیز به شکل رسمی و غیر رسمی مطالعات و تحقیقات قابل توجهی انجام داده است . اما نقطه عطف زندگی ایشان آشنایی با علامه بزرگوار، فقیه معظم، مفسر کبیر و اسوه اخلاق عملی، حضرت آیه الله آقای حاج شیخ محمد صادق سعیدی کاشمری «ره» بود که ارتباط بس تنگاتنگی بین این شاگرد و مرید و آن استاد و مراد دست داد و استاد طی سیزده سال در فقه و اصول و تفسیر و اخلاق و در رشته های دیگر علمی از محضر آن علامه فقید بهره های فراوانی نصیب برد و در نهایت چندی قبل از ارتحال غمبار آن عالم ربانی خامه ایشان بر صفحه لغزید و شاگرد خویش را با اجازاتی متفقدانه نوازش فرمود.
فعالیتهای علمی
او از سال 1361 تدریس را در حوزه علمیه مشهد آغاز کرد و کتب متداول حوزوی را بارها تدریس و شاگردان مبرزی را تربیت نمود. هم‌اکنون نیز در مشهد مقدس در مدرسه علمیه امام حسن مجتبی(ع) به تدریسِ هر روزه تفسیر قرآن و خارج فقه اشتغال دارد. همچنین از سال 1375 در دانشگاه فردوسی مشهد به تدریس مدیریت اسلامی در مقاطع مختلف مشغول است. وی در طی این سالها در کنار همه مشغولیت‌های علمی و اجتماعی همت اصلی خود را مصروف تفسیر قرآن کریم کرد و توفیق سه دوره بازگو کردن کامل سی جزء قرآن نصیبش شد که در قالب بیان1، بیان2 و بیان3 به جامعه اسلامی عرضه شده است. تاکنون از او بیش از شصت عنوان کتاب چاپ شده است. مؤثرترین آثار مکتوب او، «مشکاه» (تفسیر جامع قرآن کریم) ، فروغ حکمت(شرح نهج‌البلاغه) و شکوه نیایش (شرح صحیفه سجادیه) است که برخی مجلّدات آنها نشر یافته و برخی دیگر در حال تدوین است.
تالیفات
از آثار مکتوب ایشان تاکنون ( ۱۳۹۰ ﻫ . ش ) بیست و دو عنوان در زمینه های تفسیر قرآن کریم، شرح نهج البلاغه ، متون ادب پارسی، مدیریت و مجموعه مقالات منتشر شده است.
اما توفیق بزرگ ایشان بیان دو دوره کامل تفسیر قرآن کریم در طی بیست سال اخیر است که موجب حرکت مطلوب تفسیری و توجه فوق العاده ای به قرآن در میان جمع کثیری از مسلمانان در ایران و خارج از کشور شده است البته سبک تفسیری ایشان ویژگی های خاصی دارد که در جهاتی منحصر به فرد است و البته ریشه در مکتب تفسیری استاد بزرگوارش، علامه فقید سعیدی«ره» دارد. ایشان در بیان تفسیر از علوم و دانشهای مختلفی بهره می برد و مطالب ناب الهی را برای مخاطبان ملموس می نماید. استفاده از ادب گفتاری در شیوه بیان مطالب که برگرفته از خود قرآن است ، اهتمام مجدانه در بهره گیری از کلمات معصومین (ع) و التزام به همراهی کتاب و عترت و استفاده ازعقل و نقل و سعی در عینیت بخشی مطالب با نیازهای امروزی بشر از جمله ممیزه های سبک تفسیری این استاد فرزانه می باشد. البته تسلط ایشان به فنون ادب عرب و ادبیات فارسی و بهره گیری ازمحفوظات لطیف ادبی ، حلاوت خاصی به سخنانشان می بخشد. به موازات تفسیر قرآن کریم استاد سال هاست شرح نهج البلاغه امیرالمومنین (ع) و گسترش عطر سخنان علوی را نیز وجه همت خود قرار داده اند که در جمع حوزویان و دانشگاهیان مطرح می شود.
دور اول تفسیر استاد که در طی ده سال ارائه گردید، شامل چهل سی دی و در قالب نرم افزاری با عنوان «بیان » که قریب به دو هزار ساعت مباحث صوتی تفسیر تمام سی جزء قرآن کریم می باشد ، فراهم و جمع آوری شده است . دور دوم تفسیر ایشان با عنوان بیان ۲ در قالب نرم افزاری پیشرفته با مختصات فوق العاده ای ارائه شده است.که از آن جمله امکان دسترسی کاربران به طور مستقیم به تفسیرهر آیه قرآن کریم و جستار قریب به چهارده هزار موضوع در این اثر وجود دارد. به این مهم باید اضافه نمود که تاکنون آثار صوتی و تصویری و نرم افزاری فراوانی از استاد منتشر گردیده است که شامل مباحث تخصصی ، دانشگاهی حوزوی و مناسبت های خاص اجتماعی و مذهبی است و با اقبال چشمگیر مخاطبین مواجه شده است.
سفرهای علمی و تبلیغی متعدد استاد در داخل و خارج از کشور از جمله برکات زندگی پر بار معنوی و پر تلاش علمی وی است که به لطف الهی آثار فراوانی در پی داشته است . هم اکنون برخی شبکه های تلویزیونی جهانی مباحث ایشان را به شکل منظم در دستور پخش دارند که با اقبال بینندگان در نقاط مختلف جهان همراه می باشد . به هر حال این فرزانه فرهیخته با جمع میان حوزه و دانشگاه و گسترش دامنه دانش خویش و دست یافتن به زمینه های علمی مختلف و درک درست از نیازها و ضرورت های زمان عمده فرصت های جوانی خود را در راه نشر آیات بینات الهی و اندیشه های ناب معرفتی صرف نموده است و می نماید.
بدون دیدگاه