تفسیر صوتی سوره سبأ (به صورت کامل و آیه به آیه) توسط استاد دکتر محمدعلی انصاری که بر ۱۰ بخش صوتی تقسیم شده است. همچنین به همراه تلاوت سوره سبأ با صدای استاد مشاری العفاسی و ترجمه گویای فارسی با صدای خانم بدینلو به صورت صوتی در ادامهی گفتاورد درج گردیده است. شایان ذکر است متن عربی سوره، ترجمه فارسی (استاد فولادوند)، فضایل و برکات، داستانها و روایات تاریخی و هرآنچه درباره سوره مبارکه سبأ است نیز برای شما کاربران محترم حرفمحبت به صورت یکجا در این مطلب آورده شده است.
فهرست گفتاورد
تفسیر صوتی سوره سبأ استاد انصاری
تلاوت سوره سبأ با صدای مشاری العفاسی
ترجمه گویای فارسی سوره سبأ خانم بدینلو
درباره سوره مبارکه سبأ
سوره سبأ سی و چهارمین سوره قرآن کریم و از سورههای مکی است که در جزء ۲۲ جای دارد.
این سوره به مناسبت شرح سرگذشت قوم “سبا”، به این نام برگزیده شده است.
سوره سبا از جمله پنج سورۀ قرآن است که با حمد و ستایش الهی آغاز شده است. در این سوره به موضوعات مختلفی پرداخته شده که میتوان همه آنها را در ذیل سه عنوان کلی توحید، نبوت و معاد قرار داد.
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأرْضِ وَلَهُ الْحَمْدُ فِی الآخِرَهِ وَهُوَ الْحَکِیمُ الْخَبِیرُ ﴿١﴾ یَعْلَمُ مَا یَلِجُ فِی الأرْضِ وَمَا یَخْرُجُ مِنْهَا وَمَا یَنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ وَمَا یَعْرُجُ فِیهَا وَهُوَ الرَّحِیمُ الْغَفُورُ ﴿٢﴾ وَقَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا لا تَأْتِینَا السَّاعَهُ قُلْ بَلَى وَرَبِّی لَتَأْتِیَنَّکُمْ عَالِمِ الْغَیْبِ لا یَعْزُبُ عَنْهُ مِثْقَالُ ذَرَّهٍ فِی السَّمَاوَاتِ وَلا فِی الأرْضِ وَلا أَصْغَرُ مِنْ ذَلِکَ وَلا أَکْبَرُ إِلا فِی کِتَابٍ مُبِینٍ ﴿٣﴾ لِیَجْزِیَ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِکَ لَهُمْ مَغْفِرَهٌ وَرِزْقٌ کَرِیمٌ ﴿۴﴾ وَالَّذِینَ سَعَوْا فِی آیَاتِنَا مُعَاجِزِینَ أُولَئِکَ لَهُمْ عَذَابٌ مِنْ رِجْزٍ أَلِیمٌ ﴿۵﴾ وَیَرَى الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ الَّذِی أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ هُوَ الْحَقَّ وَیَهْدِی إِلَى صِرَاطِ الْعَزِیزِ الْحَمِیدِ ﴿۶﴾ وَقَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا هَلْ نَدُلُّکُمْ عَلَى رَجُلٍ یُنَبِّئُکُمْ إِذَا مُزِّقْتُمْ کُلَّ مُمَزَّقٍ إِنَّکُمْ لَفِی خَلْقٍ جَدِیدٍ ﴿٧﴾ أَفْتَرَى عَلَى اللَّهِ کَذِبًا أَمْ بِهِ جِنَّهٌ بَلِ الَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ بِالآخِرَهِ فِی الْعَذَابِ وَالضَّلالِ الْبَعِیدِ ﴿٨﴾ أَفَلَمْ یَرَوْا إِلَى مَا بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ مِنَ السَّمَاءِ وَالأرْضِ إِنْ نَشَأْ نَخْسِفْ بِهِمُ الأرْضَ أَوْ نُسْقِطْ عَلَیْهِمْ کِسَفًا مِنَ السَّمَاءِ إِنَّ فِی ذَلِکَ لآیَهً لِکُلِّ عَبْدٍ مُنِیبٍ ﴿٩﴾ وَلَقَدْ آتَیْنَا دَاوُدَ مِنَّا فَضْلا یَا جِبَالُ أَوِّبِی مَعَهُ وَالطَّیْرَ وَأَلَنَّا لَهُ الْحَدِیدَ ﴿١٠﴾ أَنِ اعْمَلْ سَابِغَاتٍ وَقَدِّرْ فِی السَّرْدِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا إِنِّی بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ ﴿١١﴾ وَلِسُلَیْمَانَ الرِّیحَ غُدُوُّهَا شَهْرٌ وَرَوَاحُهَا شَهْرٌ وَأَسَلْنَا لَهُ عَیْنَ الْقِطْرِ وَمِنَ الْجِنِّ مَنْ یَعْمَلُ بَیْنَ یَدَیْهِ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَمَنْ یَزِغْ مِنْهُمْ عَنْ أَمْرِنَا نُذِقْهُ مِنْ عَذَابِ السَّعِیرِ ﴿١٢﴾ یَعْمَلُونَ لَهُ مَا یَشَاءُ مِنْ مَحَارِیبَ وَتَمَاثِیلَ وَجِفَانٍ کَالْجَوَابِ وَقُدُورٍ رَاسِیَاتٍ اعْمَلُوا آلَ دَاوُدَ شُکْرًا وَقَلِیلٌ مِنْ عِبَادِیَ الشَّکُورُ ﴿١٣﴾ فَلَمَّا قَضَیْنَا عَلَیْهِ الْمَوْتَ مَا دَلَّهُمْ عَلَى مَوْتِهِ إِلا دَابَّهُ الأرْضِ تَأْکُلُ مِنْسَأَتَهُ فَلَمَّا خَرَّ تَبَیَّنَتِ الْجِنُّ أَنْ لَوْ کَانُوا یَعْلَمُونَ الْغَیْبَ مَا لَبِثُوا فِی الْعَذَابِ الْمُهِینِ ﴿١۴﴾ لَقَدْ کَانَ لِسَبَإٍ فِی مَسْکَنِهِمْ آیَهٌ جَنَّتَانِ عَنْ یَمِینٍ وَشِمَالٍ کُلُوا مِنْ رِزْقِ رَبِّکُمْ وَاشْکُرُوا لَهُ بَلْدَهٌ طَیِّبَهٌ وَرَبٌّ غَفُورٌ ﴿١۵﴾ فَأَعْرَضُوا فَأَرْسَلْنَا عَلَیْهِمْ سَیْلَ الْعَرِمِ وَبَدَّلْنَاهُمْ بِجَنَّتَیْهِمْ جَنَّتَیْنِ ذَوَاتَیْ أُکُلٍ خَمْطٍ وَأَثْلٍ وَشَیْءٍ مِنْ سِدْرٍ قَلِیلٍ ﴿١۶﴾ ذَلِکَ جَزَیْنَاهُمْ بِمَا کَفَرُوا وَهَلْ نُجَازِی إِلا الْکَفُورَ ﴿١٧﴾ وَجَعَلْنَا بَیْنَهُمْ وَبَیْنَ الْقُرَى الَّتِی بَارَکْنَا فِیهَا قُرًى ظَاهِرَهً وَقَدَّرْنَا فِیهَا السَّیْرَ سِیرُوا فِیهَا لَیَالِیَ وَأَیَّامًا آمِنِینَ ﴿١٨﴾ فَقَالُوا رَبَّنَا بَاعِدْ بَیْنَ أَسْفَارِنَا وَظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ فَجَعَلْنَاهُمْ أَحَادِیثَ وَمَزَّقْنَاهُمْ کُلَّ مُمَزَّقٍ إِنَّ فِی ذَلِکَ لآیَاتٍ لِکُلِّ صَبَّارٍ شَکُورٍ ﴿١٩﴾ وَلَقَدْ صَدَّقَ عَلَیْهِمْ إِبْلِیسُ ظَنَّهُ فَاتَّبَعُوهُ إِلا فَرِیقًا مِنَ الْمُؤْمِنِینَ ﴿٢٠﴾ وَمَا کَانَ لَهُ عَلَیْهِمْ مِنْ سُلْطَانٍ إِلا لِنَعْلَمَ مَنْ یُؤْمِنُ بِالآخِرَهِ مِمَّنْ هُوَ مِنْهَا فِی شَکٍّ وَرَبُّکَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ حَفِیظٌ ﴿٢١﴾ قُلِ ادْعُوا الَّذِینَ زَعَمْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ لا یَمْلِکُونَ مِثْقَالَ ذَرَّهٍ فِی السَّمَاوَاتِ وَلا فِی الأرْضِ وَمَا لَهُمْ فِیهِمَا مِنْ شِرْکٍ وَمَا لَهُ مِنْهُمْ مِنْ ظَهِیرٍ ﴿٢٢﴾ وَلا تَنْفَعُ الشَّفَاعَهُ عِنْدَهُ إِلا لِمَنْ أَذِنَ لَهُ حَتَّى إِذَا فُزِّعَ عَنْ قُلُوبِهِمْ قَالُوا مَاذَا قَالَ رَبُّکُمْ قَالُوا الْحَقَّ وَهُوَ الْعَلِیُّ الْکَبِیرُ ﴿٢٣﴾ قُلْ مَنْ یَرْزُقُکُمْ مِنَ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضِ قُلِ اللَّهُ وَإِنَّا أَوْ إِیَّاکُمْ لَعَلَى هُدًى أَوْ فِی ضَلالٍ مُبِینٍ ﴿٢۴﴾ قُلْ لا تُسْأَلُونَ عَمَّا أَجْرَمْنَا وَلا نُسْأَلُ عَمَّا تَعْمَلُونَ ﴿٢۵﴾ قُلْ یَجْمَعُ بَیْنَنَا رَبُّنَا ثُمَّ یَفْتَحُ بَیْنَنَا بِالْحَقِّ وَهُوَ الْفَتَّاحُ الْعَلِیمُ ﴿٢۶﴾ قُلْ أَرُونِیَ الَّذِینَ أَلْحَقْتُمْ بِهِ شُرَکَاءَ کَلا بَلْ هُوَ اللَّهُ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ ﴿٢٧﴾ وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلا کَافَّهً لِلنَّاسِ بَشِیرًا وَنَذِیرًا وَلَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُونَ ﴿٢٨﴾ وَیَقُولُونَ مَتَى هَذَا الْوَعْدُ إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ ﴿٢٩﴾ قُلْ لَکُمْ مِیعَادُ یَوْمٍ لا تَسْتَأْخِرُونَ عَنْهُ سَاعَهً وَلا تَسْتَقْدِمُونَ ﴿٣٠﴾ وَقَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا لَنْ نُؤْمِنَ بِهَذَا الْقُرْآنِ وَلا بِالَّذِی بَیْنَ یَدَیْهِ وَلَوْ تَرَى إِذِ الظَّالِمُونَ مَوْقُوفُونَ عِنْدَ رَبِّهِمْ یَرْجِعُ بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ الْقَوْلَ یَقُولُ الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا لِلَّذِینَ اسْتَکْبَرُوا لَوْلا أَنْتُمْ لَکُنَّا مُؤْمِنِینَ ﴿٣١﴾ قَالَ الَّذِینَ اسْتَکْبَرُوا لِلَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا أَنَحْنُ صَدَدْنَاکُمْ عَنِ الْهُدَى بَعْدَ إِذْ جَاءَکُمْ بَلْ کُنْتُمْ مُجْرِمِینَ ﴿٣٢﴾ وَقَالَ الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا لِلَّذِینَ اسْتَکْبَرُوا بَلْ مَکْرُ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ إِذْ تَأْمُرُونَنَا أَنْ نَکْفُرَ بِاللَّهِ وَنَجْعَلَ لَهُ أَنْدَادًا وَأَسَرُّوا النَّدَامَهَ لَمَّا رَأَوُا الْعَذَابَ وَجَعَلْنَا الأغْلالَ فِی أَعْنَاقِ الَّذِینَ کَفَرُوا هَلْ یُجْزَوْنَ إِلا مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ ﴿٣٣﴾ وَمَا أَرْسَلْنَا فِی قَرْیَهٍ مِنْ نَذِیرٍ إِلا قَالَ مُتْرَفُوهَا إِنَّا بِمَا أُرْسِلْتُمْ بِهِ کَافِرُونَ ﴿٣۴﴾ وَقَالُوا نَحْنُ أَکْثَرُ أَمْوَالا وَأَوْلادًا وَمَا نَحْنُ بِمُعَذَّبِینَ ﴿٣۵﴾ قُلْ إِنَّ رَبِّی یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ یَشَاءُ وَیَقْدِرُ وَلَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُونَ ﴿٣۶﴾ وَمَا أَمْوَالُکُمْ وَلا أَوْلادُکُمْ بِالَّتِی تُقَرِّبُکُمْ عِنْدَنَا زُلْفَى إِلا مَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَأُولَئِکَ لَهُمْ جَزَاءُ الضِّعْفِ بِمَا عَمِلُوا وَهُمْ فِی الْغُرُفَاتِ آمِنُونَ ﴿٣٧﴾ وَالَّذِینَ یَسْعَوْنَ فِی آیَاتِنَا مُعَاجِزِینَ أُولَئِکَ فِی الْعَذَابِ مُحْضَرُونَ ﴿٣٨﴾ قُلْ إِنَّ رَبِّی یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَیَقْدِرُ لَهُ وَمَا أَنْفَقْتُمْ مِنْ شَیْءٍ فَهُوَ یُخْلِفُهُ وَهُوَ خَیْرُ الرَّازِقِینَ ﴿٣٩﴾ وَیَوْمَ یَحْشُرُهُمْ جَمِیعًا ثُمَّ یَقُولُ لِلْمَلائِکَهِ أَهَؤُلاءِ إِیَّاکُمْ کَانُوا یَعْبُدُونَ ﴿۴٠﴾ قَالُوا سُبْحَانَکَ أَنْتَ وَلِیُّنَا مِنْ دُونِهِمْ بَلْ کَانُوا یَعْبُدُونَ الْجِنَّ أَکْثَرُهُمْ بِهِمْ مُؤْمِنُونَ ﴿۴١﴾ فَالْیَوْمَ لا یَمْلِکُ بَعْضُکُمْ لِبَعْضٍ نَفْعًا وَلا ضَرًّا وَنَقُولُ لِلَّذِینَ ظَلَمُوا ذُوقُوا عَذَابَ النَّارِ الَّتِی کُنْتُمْ بِهَا تُکَذِّبُونَ ﴿۴٢﴾ وَإِذَا تُتْلَى عَلَیْهِمْ آیَاتُنَا بَیِّنَاتٍ قَالُوا مَا هَذَا إِلا رَجُلٌ یُرِیدُ أَنْ یَصُدَّکُمْ عَمَّا کَانَ یَعْبُدُ آبَاؤُکُمْ وَقَالُوا مَا هَذَا إِلا إِفْکٌ مُفْتَرًى وَقَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا لِلْحَقِّ لَمَّا جَاءَهُمْ إِنْ هَذَا إِلا سِحْرٌ مُبِینٌ ﴿۴٣﴾ وَمَا آتَیْنَاهُمْ مِنْ کُتُبٍ یَدْرُسُونَهَا وَمَا أَرْسَلْنَا إِلَیْهِمْ قَبْلَکَ مِنْ نَذِیرٍ ﴿۴۴﴾ وَکَذَّبَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَمَا بَلَغُوا مِعْشَارَ مَا آتَیْنَاهُمْ فَکَذَّبُوا رُسُلِی فَکَیْفَ کَانَ نَکِیرِ ﴿۴۵﴾ قُلْ إِنَّمَا أَعِظُکُمْ بِوَاحِدَهٍ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى وَفُرَادَى ثُمَّ تَتَفَکَّرُوا مَا بِصَاحِبِکُمْ مِنْ جِنَّهٍ إِنْ هُوَ إِلا نَذِیرٌ لَکُمْ بَیْنَ یَدَیْ عَذَابٍ شَدِیدٍ ﴿۴۶﴾ قُلْ مَا سَأَلْتُکُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَکُمْ إِنْ أَجْرِیَ إِلا عَلَى اللَّهِ وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ ﴿۴٧﴾ قُلْ إِنَّ رَبِّی یَقْذِفُ بِالْحَقِّ عَلامُ الْغُیُوبِ ﴿۴٨﴾ قُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَمَا یُبْدِئُ الْبَاطِلُ وَمَا یُعِیدُ ﴿۴٩﴾ قُلْ إِنْ ضَلَلْتُ فَإِنَّمَا أَضِلُّ عَلَى نَفْسِی وَإِنِ اهْتَدَیْتُ فَبِمَا یُوحِی إِلَیَّ رَبِّی إِنَّهُ سَمِیعٌ قَرِیبٌ ﴿۵٠﴾ وَلَوْ تَرَى إِذْ فَزِعُوا فَلا فَوْتَ وَأُخِذُوا مِنْ مَکَانٍ قَرِیبٍ ﴿۵١﴾ وَقَالُوا آمَنَّا بِهِ وَأَنَّى لَهُمُ التَّنَاوُشُ مِنْ مَکَانٍ بَعِیدٍ ﴿۵٢﴾ وَقَدْ کَفَرُوا بِهِ مِنْ قَبْلُ وَیَقْذِفُونَ بِالْغَیْبِ مِنْ مَکَانٍ بَعِیدٍ ﴿۵٣﴾ وَحِیلَ بَیْنَهُمْ وَبَیْنَ مَا یَشْتَهُونَ کَمَا فُعِلَ بِأَشْیَاعِهِمْ مِنْ قَبْلُ إِنَّهُمْ کَانُوا فِی شَکٍّ مُرِیبٍ ﴿۵۴﴾
به نام خداوند رحمتگر مهربان
سپاس خدایى را که آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است از آن اوست و در آخرت [نیز] سپاس از آن اوست و هم اوست سنجیده کار آگاه«1»
آنچه در زمین فرو مىرود و آنچه از آن بر مىآید و آنچه از آسمان فرو مىشود و آنچه در آن بالا مىرود [همه را] مىداند و اوست مهربان آمرزنده«2»
و کسانى که کافر شدند گفتند رستاخیز براى ما نخواهد آمد بگو چرا سوگند به پروردگارم که حتما براى شما خواهد آمد [همان] داناى نهان[ها] که هموزن ذرهاى نه در آسمانها و نه در زمین از وى پوشیده نیست و نه کوچکتر از آن و نه بزرگتر از آن است مگر اینکه در کتابى روشن [درج شده] است«3»
تا کسانى را که ایمان آورده و کارهاى شایسته کردهاند به پاداش رساند آنانند که آمرزش و روزى خوش برایشان خواهد بود«4»
و کسانى که در [ابطال] آیات ما کوشش مىورزند که ما را درمانده کنند برایشان عذابى از بلایى دردناک باشد«5»
و کسانى که از دانش بهره یافتهاند مىدانند که آنچه از جانب پروردگارت به سوى تو نازل شده حق است و به راه آن عزیز ستوده[صفات] راهبرى مىکند«6»
و کسانى که کفر ورزیدند گفتند آیا مردى را به شما نشان دهیم که شما را خبر مىدهد که چون کاملا متلاشى شدید [باز] قطعا در آفرینشى جدید خواهید بود«7»
آیا [این مرد] بر خدا دروغى بسته یا جنونى در اوست [نه] بلکه آنان که به آخرت ایمان ندارند در عذاب و گمراهى دور و درازند«8»
آیا به آنچه از آسمان و زمین در دسترسشان و پشتسرشان است ننگریستهاند اگر بخواهیم آنان را در زمین فرو مىبریم یا پارهسنگهایى از آسمان بر سرشان مىافکنیم قطعا در این [تهدید] براى هر بنده توبهکارى عبرت است«9»
و به راستى داوود را از جانب خویش مزیتى عطا کردیم [و گفتیم] اى کوهها با او [در تسبیح خدا] هم صدا شوید و اى پرندگان [هماهنگى کنید] و آهن را براى او نرم گردانیدیم«10»
[که] زرههاى فراخ بساز و حلقهها را درست اندازهگیرى کن و کار شایسته کنید زیرا من به آنچه انجام مىدهید بینایم«11»
و باد را براى سلیمان [رام کردیم] که رفتن آن بامداد یک ماه و آمدنش شبانگاه یک ماه [راه] بود و معدن مس را براى او ذوب [و روان] گردانیدیم و برخى از جن به فرمان پروردگارشان پیش او کار مىکردند و هر کس از آنها از دستور ما سر برمىتافت از عذاب سوزان به او مىچشانیدیم«12»
[آن متخصصان] براى او هر چه مىخواست از نمازخانهها و مجسمهها و ظروف بزرگ مانند حوضچهها و دیگهاى چسبیده به زمین مىساختند اى خاندان داوود شکرگزار باشید و از بندگان من اندکى سپاسگزارند«13»
پس چون مرگ را بر او مقرر داشتیم جز جنبندهاى خاکى [=موریانه] که عصاى او را [به تدریج] مىخورد [آدمیان را] از مرگ او آگاه نگردانید پس چون [سلیمان] فرو افتاد براى جنیان روشن گردید که اگر غیب مىدانستند در آن عذاب خفتآور [باقى] نمىماندند«14»
قطعا براى [مردم] سبا در محل سکونتشان نشانه [رحمتى] بود دو باغستان از راست و چپ [به آنان گفتیم] از روزى پروردگارتان بخورید و او را شکر کنید شهرى است خوش و خدایى آمرزنده«15»
پس روى گردانیدند و بر آن سیل [سد] ع رم را روانه کردیم و دو باغستان آنها را به دو باغ که میوههاى تلخ و شورهگز و نوعى از کنار تنک داشت تبدیل کردیم«16»
این [عقوبت] را به [سزاى] آنکه کفران کردند به آنان جزا دادیم و آیا جز ناسپاس را به مجازات مىرسانیم«17»
و میان آنان و میان آبادانیهایى که در آنها برکت نهاده بودیم شهرهاى متصل به هم قرار داده بودیم و در میان آنها مسافت را به اندازه مقرر داشته بودیم در این [راه]ها شبان و روزان آسودهخاطر بگردید«18»
تا گفتند پروردگارا میان [منزلهاى] سفرهایمان فاصله انداز و بر خویشتن ستم کردند پس آنها را [براى آیندگان موضوع] حکایتها گردانیدیم و سخت تارومارشان کردیم قطعا در این [ماجرا] براى هر شکیباى سپاسگزارى عبرتهاست«19»
و قطعا شیطان گمان خود را در مورد آنها راستیافت و جز گروهى از مؤمنان [بقیه] از او پیروى کردند«20»
و [شیطان] را بر آنان تسلطى نبود جز آنکه کسى را که به آخرت ایمان دارد از کسى که در باره آن در تردید است باز شناسیم و پروردگار تو بر هر چیزى نگاهبان است«21»
بگو کسانى را که جز خدا [معبود خود] پنداشتهاید بخوانید هموزن ذرهاى نه در آسمانها و نه در زمین مالک نیستند و در آن دو شرکتى ندارند و براى وى از میان آنان هیچ پشتیبانى نیست«22»
و شفاعتگرى در پیشگاه او سود نمىبخشد مگر براى آن کس که به وى اجازه دهد تا چون هراس از دلهایشان برطرف شود مىگویند پروردگارتان چه فرمود مىگویند حقیقت و هموست بلندمرتبه و بزرگ«23»
بگو کیست که شما را از آسمانها و زمین روزى مىدهد بگو خدا و در حقیقتیا ما یا شما بر هدایتیا گمراهى آشکاریم«24»
بگو [شما] از آنچه ما مرتکب شدهایم بازخواست نخواهید شد و [ما نیز] از آنچه شما انجام مىدهید بازخواست نخواهیم شد«25»
بگو پروردگارمان ما و شما را جمع خواهد کرد سپس میان ما به حق داورى مى کند و اوست داور دانا«26»
بگو کسانى را که [به عنوان] شریک به او ملحق گردانیدهاید به من نشان دهید چنین نیست بلکه اوست خداى عزیز حکیم«27»
و ما تو را جز [به سمت] بشارتگر و هشداردهنده براى تمام مردم نفرستادیم لیکن بیشتر مردم نمىدانند«28»
و مىگویند اگر راست مىگویید این وعده چه وقت است«29»
بگو میعاد شما روزى است که نه ساعتى از آن پس توانید رفت و نه پیشى توانید جست«30»
و کسانى که کافر شدند گفتند نه به این قرآن و نه به آن [توراتى] که پیش از آن است هرگز ایمان نخواهیم آورد و اى کاش بیدادگران را هنگامى که در پیشگاه پروردگارشان ازداشتشدهاند مىدیدى [که چگونه] برخى از آنان با برخى [دیگر جدل و] گفتگو مىکنند کسانى که زیردست بودند به کسانى که [ریاست و] برترى داشتند مىگویند اگر شما نبودید قطعا ما مؤمن بودیم«31»
کسانى که [ریاست و] برترى داشتند به کسانى که زیردست بودند مىگویند مگر ما بودیم که شما را از هدایت پس از آنکه به سوى شما آمد بازداشتیم [نه] بلکه خودتان گناهکار بودید«32»
و کسانى که زیردست بودند به کسانى که [ریاست و] برترى داشتند مىگویند [نه] بلکه نیرنگ شب و روز [شما بود] آنگاه که ما را وادار مىکردید که به خدا کافر شویم و براى او همتایانى قرار دهیم و هنگامى که عذاب را ببینند پشیمانى خود را آشکار کنند و در گردنهاى کسانى که کافر شدهاند غلها مىنهیم آیا جز به سزاى آنچه انجام مىدادند مىرسند«33»
و [ما] در هیچ شهرى هشداردهندهاى نفرستادیم جز آنکه خوشگذرانان آنها گفتند ما به آنچه شما بدان فرستاده شدهاید کافریم«34»
و گفتند ما دارایى و فرزندانمان از همه بیشتر است و ما عذاب نخواهیم شد«35»
بگو پروردگار من است که روزى را براى هر کس که بخواهد گشاده یا تنگ مى گرداند لیکن بیشتر مردم نمىدانند«36»
و اموال و فرزندانتان چیزى نیست که شما را به پیشگاه ما نزدیک گرداند مگر کسانى که ایمان آورده و کار شایسته کرده باشند پس براى آنان دو برابر آنچه انجام دادهاند پاداش است و آنها در غرفهها[ى بهشتى] آسوده خاطر خواهند بود«37»
و کسانى که در [ابطال] آیات ما مىکوشند که [ما را به خیال خود] درمانده کنند آنانند که در عذاب احضار مىشوند«38»
بگو در حقیقت پروردگار من است که روزى را براى هر کس از بندگانش که بخواهد گشاده یا براى او تنگ مىگرداند و هر چه را انفاق کردید عوضش را او مىدهد و او بهترین روزى دهندگان است«39»
و [یاد کن] روزى را که همه آنان را محشور مىکند آنگاه به فرشتگان مىفرماید آیا اینها بودند که شما را مىپرستیدند«40»
مىگویند منزهى تو سرپرست ما تویى نه آنها بلکه جنیان را مىپرستیدند بیشترشان به آنها اعتقاد داشتند«41»
اکنون براى یکدیگر سود و زیانى ندارید و به کسانى که ستم کردهاند مىگوییم بچشید عذاب آتشى را که آن را دروغ مىشمردید«42»
و چون آیات تابناک ما بر آنان خوانده مىشود مىگویند این جز مردى نیست که مىخواهد شما را از آنچه پدرانتان مىپرستیدند باز دارد و [نیز] مىگویند این جز دروغى بربافته نیست و کسانى که به حق چون به سویشان آمد کافر شدند مىگویند این جز افسونى آشکار نیست«43»
و ما کتابهایى به آنان نداده بودیم که آن را بخوانند و پیش از تو هشداردهندهاى به سویشان نفرستاده بودیم«44»
و کسانى که پیش از اینان بودند [نیز] تکذیب کردند در حالى که اینان به دهیک آنچه بدیشان داده بودیم نرسیدهاند [آرى] فرستادگان مرا دروغ شمردند پس چگونه بود کیفر من«45»
بگو من فقط به شما یک اندرز مىدهم که دو دو و به تنهایى براى خدا به پا خیزید سپس بیندیشید که رفیق شما هیچ گونه دیوانگى ندارد او شما را از عذاب سختى که در پیش است جز هشداردهندهاى [بیش] نیست«46»
بگو هر مزدى که از شما خواستم آن از خودتان مزد من جز بر خدا نیست و او بر هر چیزى گواه است«47»
بگو بىگمان پروردگارم حقیقت را القا مىکند [اوست] داناى نهانها«48»
بگو حق آمد و [دیگر] باطل از سر نمىگیرد و برنمىگردد«49»
بگو اگر گمراه شوم فقط به زیان خود گمراه شدهام و اگر هدایتیابم [این از برکت] چیزى است که پروردگارم به سویم وحى مىکند که اوست شنواى نزدیک«50»
و اى کاش مىدیدى هنگامى را که [کافران] وحشتزدهاند [آنجا که راه] گریزى نمانده است و از جایى نزدیک گرفتار آمدهاند«51»
و مىگویند به او ایمان آوردیم و چگونه از جایى [چنین] دور دستیافتن [به ایمان] براى آنان میسر است«52»
و حال آنکه پیش از این منکر او شدند و از جایى دور به نادیده [تیر تهمت] مىافکندند«53»
و میان آنان و میان آنچه [به آرزو] مىخواستند حایلى قرار مىگیرد همان گونه که از دیرباز با امثال ایشان چنین رفت زیرا آنها [نیز] در دودلى سختى بودند«54»
آیات مشهور سوره سبأ
شفاعت با اذن الهی (۲۳)
«وَلَا تَنفَعُ الشَّفَاعَهُ عِندَهُ إِلَّا لِمَنْ أَذِنَ لَهُ ۚ حَتَّىٰ إِذَا فُزِّعَ عَن قُلُوبِهِمْ قَالُوا مَاذَا قَالَ رَبُّکُمْ ۖ قَالُوا الْحَقَّ ۖ وَهُوَ الْعَلِیُّ الْکَبِیرُ﴿٢٣﴾»
(«و شفاعتگرى در پیشگاه او سود نمىبخشد، مگر براى آن کس که به وى اجازه دهد. تا چون هراس از دلهایشان برطرف شود، مىگویند: «پروردگارتان چه فرمود؟» مى گویند: «حقیقت؛ و هموست بلندمرتبه و بزرگ.»)
این آیه ردی بر عمل مشرکان در پرستش بتان است که آن را راهی برای تقرب به خدا تلقی میکردند؛ ولی خداوند در این آیه اعلام میدارد هیچ شفاعتی نزد او، جز برای کسانی که اذن داده، سودی ندارد و تنها شفاعت مشروط برخی مخلوقات تأیید شده است.
شمول نبوت (۲۸)
«وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلَّا کَافَّهً لِّلنَّاسِ بَشِیرًا وَنَذِیرًا وَلَـٰکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لَا یَعْلَمُونَ﴿٢٨﴾»
(«و ما تو را جز [به سمت] بشارتگر و هشداردهنده براى تمام مردم، نفرستادیم؛ لیکن بیشتر مردم نمىدانند.»)
برخی از مفسران از این آیه شمول رسالت پیامبر اسلام(ص) بر همه جهانیان را استنباط کردهاند. علامه طباطبایی به نقل از راغب اصفهانی واژه «کافه» را به معنای دفع کردن و بازداشتن دانسته، که معنای آیه چنین میشود: «ما تو را نفرستادیم مگر برای این که مردم را از انجام گناه باز داری در حالی که بشیر و نذیر هستی.» وی در عین حال عمومیت رسالت پیامبر را که فقط رسول خداست، نه رسول غیر از خدا، دلیلی بر انحصار ربوبیت در خدا دانسته با این بیان که اگر غیر از او رب دیگری بود، او هم بر اساس ربوبیتش رسولى مى فرستاد، و دیگر رسالت رسول خدا (ص) عمومى و براى همه نبود، و فراز پایانی آیه (وَلَـٰکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لَا یَعْلَمُونَ ) نیز تصریح دارد بر این که اکثر مردم دلالت داشتن انحصار رسالت در رسول خدا (ص) بر انحصار ربوبیت در خدا را نمی فهمند.
فائده اجرت رسالت پیامبر(۴۷)
«قُلْ مَا سَأَلْتُکُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَکُمْ ۖ إِنْ أَجْرِیَ إِلَّا عَلَى اللهِ ۖ وَهُوَ عَلَىٰ کُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ(۴۷)»
(ترجمه:بگو: «هر اجر و پاداشی از شما خواستهام برای خود شماست؛ اجر من تنها بر خداوند است، و او بر همه چیز گواه است!»)
مفسران با قرار دادن آیاتی که پیامبر از مردم در برابر زحمات رسالتش مزدی نمیطلبد و اجر خویش را تنها بر عهده خدا می داند در کنار آیاتی که مزد خویش را دوستی اهلبیت و خویشانش دانسته و نیز آیاتی که دوست داشتن خویشان پیامبر و پیروی از آنان راه رسیدن به خدا دانسته شده و آیاتی که همین اجر و مزد را به نفع مردم میداند نتیجه گرفتهاند که دوست داشتن خویشان پیامبر و پیروی از آنان چون راه رسیدن به خداست نفع این دوستی به خود مردم بازمیگردد.
فضیلت و خواص سوره سبأ
روایاتی در فضیلت قرائت این سوره آمده است که هر کسی سوره سبا را بخواند؛ هیچ پیامبری نخواهد بود مگر اینکه در قیامت رفیق و همراه او خواهد بود».
همچنین از امام صادق(ع) نقل است هر کس دو سوره سبأ و فاطر را که با کلمه حمد آغاز میشوند در شب بخواند، تمام آن شب در حفظ و امان خدا خواهد بود، و اگر در روز بخواند هیچ رنجی در آن روز به او نخواهد رسید، و آن قدر از خیر دنیا و آخرت به او میدهند که هرگز بر دلش نگذشته و آرزوی آن را نکرده است.
بدون دیدگاه