به نام خداوند رحمت‌گر مهربان

الف لام راء این است آیات کتاب روشن‌گر«1»  
ما آن را قرآنى عربى نازل کردیم باشد که بیندیشید«2»      
ما نیکوترین سرگذشت را به موجب این قرآن که به تو وحى کردیم بر تو حکایت مى‌کنیم و تو قطعا پیش از آن از بى‌خبران بودى«3»    
[یاد کن] زمانى را که یوسف به پدرش گفت اى پدر من [در خواب] یازده ستاره را با خورشید و ماه دیدم دیدم [آن‌ها] براى من سجده مى‌کنند«4»
[یعقوب] گفت اى پسرک من خوابت را براى برادرانت حکایت مکن که براى تو نیرنگى مى‌اندیشند زیرا شیطان براى آدمى دشمنى آشکار است«5»    
و این چنین پروردگارت تو را برمى‌گزیند و از تعبیر خواب‌ها به تو مى‌آموزد و نعمتش را بر تو و بر خاندان یعقوب تمام مى‌کند همان گونه که قبلا بر پدران تو ابراهیم و اسحاق تمام کرد در حقیقت پروردگار تو داناى حکیم است«6»     
به راستى در [سرگذشت] یوسف و برادرانش براى پرسندگان عبرت‌هاست«7»
هنگامى که [برادران او] گفتند یوسف و برادرش نزد پدرمان از ما که جمعى نیرومند هستیم دوست‌داشتنى‌ترند قطعا پدر ما در گمراهى آشکارى است«8»  
[یکى گفت] یوسف را بکشید یا او را به سرزمینى بیندازید تا توجه پدرتان معطوف شما گردد و پس از او مردمى شایسته باشید«9»    
گوینده‌اى از میان آنان گفت یوسف را مکشید اگر کارى مى‌کنید او را در نهانخانه چاه بیفکنید تا برخى از مسافران او را برگیرند«10» 

گفتند اى پدر تو را چه شده است که ما را بر یوسف امین نمى‌دانى در حالى که ما خیرخواه او هستیم«11»
فردا او را با ما بفرست تا [در چمن] بگردد و بازى کند و ما به خوبى نگهبان او خواهیم بود«12»       
گفت اینکه او را ببرید سخت مرا اندوهگین مى‌کند و مى‌ترسم از او غافل شوید و گرگ او را بخورد«13»
گفتند اگر گرگ او را بخورد با اینکه ما گروهى نیرومند هستیم در آن صورت ما قطعا [مردمى] بى‌مقدار خواهیم بود«14»
پس وقتى او را بردند و همداستان شدند تا او را در نهانخانه چاه بگذارند [چنین کردند] و به او وحى کردیم که قطعا آنان را از این کارشان در حالى که نمى‌دانند با خبر خواهى کرد«15»    
و شامگاهان گریان نزد پدر خود [باز] آمدند«16»      
گفتند اى پدر ما رفتیم مسابقه دهیم و یوسف را پیش کالاى خود نهادیم آنگاه گرگ او را خورد ولى تو ما را هر چند راستگو باشیم باور نمى‌دارى«17»     
و پیراهنش را [آغشته] به خونى دروغین آوردند [یعقوب] گفت [نه] بلکه نفس شما کارى [بد] را براى شما آراسته است اینک صبرى نیکو [براى من بهتر است] و بر آنچه توصیف مى‌کنید خدا یارىده است«18»
و کاروانى آمد پس آبآور خود را فرستادند و دلوش را انداخت گفت مژده این یک پسر است و او را چون کالایى پنهان داشتند و خدا به آنچه مى‌کردند دانا بود«19»  
و او را به بهاى ناچیزى چند درهم فروختند و در آن بى‌رغبت بودند«20» 

و آن کس که او را از مصر خریده بود به همسرش گفت نیکش بدار شاید به حال ما سود بخشد یا او را به فرزندى اختیار کنیم و بدین گونه ما یوسف را در آن سرزمین مکانت بخشیدیم تا به او تاویل خواب‌ها را بیاموزیم و خدا بر کار خویش چیره است ولى بیشتر مردم نمى‌دانند«21»
و چون به حد رشد رسید او را حکمت و دانش عطا کردیم و نیکوکاران را چنین پاداش مى‌دهیم«22»   
و آن [بانو] که وى در خانه‌اش بود خواست از او کام گیرد و درها را [پیاپى] چفت کرد و گفت بیا که از آن توام [یوسف] گفت پناه بر خدا او آقاى من است به من جاى نیکو داده است قطعا ستمکاران رستگار نمى‌شوند«23»     
و در حقیقت [آن زن] آهنگ وى کرد و [یوسف نیز] اگر برهان پروردگارش را ندیده بود آهنگ او مى‌کرد چنین [کردیم] تا بدى و زشتکارى را از او بازگردانیم چرا که او از بندگان مخلص ما بود«24»    
و آن دو به سوى در بر یکدیگر سبقت گرفتند و [آن زن] پیراهن او را از پشت بدرید و در آستانه در آقاى آن زن را یافتند آن گفت کیفر کسى که قصد بد به خانواده تو کرده چیست جز اینکه زندانى یا [دچار] عذابى دردناک شود«25»  
[یوسف] گفت او از من کام خواست و شاهدى از خانواده آن زن شهادت داد اگر پیراهن او از جلو چاک خورده زن راست گفته و او از دروغگویان است«26»   
و اگر پیراهن او از پشت دریده شده زن دروغ گفته و او از راستگویان است«27»      
پس چون [شوهرش] دید پیراهن او از پشت چاک خورده است گفت بى‌شک این از نیرنگ شما [زنان] است که نیرنگ شما [زنان] بزرگ است«28»      
اى یوسف از این [پیشامد] روى بگردان و تو [اى زن] براى گناه خود آمرزش بخواه که تو از خطاکاران بوده‌اى«29»
و [دسته‌اى از] زنان در شهر گفتند زن عزیز از غلام خود کام خواسته و سخت‌خاطرخواه او شده است به راستى ما او را در گمراهى آشکارى مى‌بینیم«30»

پس چون [همسر عزیز] از مکرشان اطلاع یافت نزد آنان [کسى] فرستاد و محفلى برایشان آماده ساخت و به هر یک از آنان [میوه و] کاردى داد و [به یوسف] گفت بر آنان درآى پس چون [زنان] او را دیدند وى را بس شگرف یافتند و [از شدت هیجان] دستهاى خود را بریدند و گفتند منزه است خدا این بشر نیست این جز فرشته‌اى بزرگوار نیست«31»
[زلیخا] گفت این همان است که درباره او سرزنشم مى‌کردید آرى من از او کام خواستم و[لى] او خود را نگاه داشت و اگر آنچه را به او دستور مى‌دهم نکند قطعا زندانى خواهد شد و حتما از خوارشدگان خواهد گردید«32»   
[یوسف] گفت پروردگارا زندان براى من دوست‌داشتنى‌تر است از آنچه مرا به آن مى‌خوانند و اگر نیرنگ آنان را از من بازنگردانى به سوى آنان خواهم گرایید و از [جمله] نادانان خواهم شد«33»     
پس پروردگارش [دعاى] او را اجابت کرد و نیرنگ آنان را از او بگردانید آرى او شنواى داناست«34»    
آنگاه پس از دیدن آن نشانه‌ها به نظرشان آمد که او را تا چندى به زندان افکنند«35» 
و دو جوان با او به زندان درآمدند [روزى] یکى از آن دو گفت من خویشتن را [به خواب] دیدم که [انگور براى] شراب مى‌فشارم و دیگرى گفت من خود را [به خواب] دیدم که بر روى سرم نان مىبرم و پرندگان از آن مى‌خورند به ما از تعبیرش خبر ده که ما تو را از نیکوکاران مى‌بینیم«36»      
گفت غذایى را که روزى شماست براى شما نمى‌آورند مگر آنکه من از تعبیر آن به شما خبر مى‌دهم پیش از آنکه [تعبیر آن] به شما برسد این از چیزهایى است که پروردگارم به من آموخته است من آیین قومى را که به خدا اعتقاد ندارند و منکر آخرتند رها کرده‌ام«37»      
و آیین پدرانم ابراهیم و اسحاق و یعقوب را پیروى نموده‌ام براى ما سزاوار نیست که چیزى را شریک خدا کنیم این از عنایت خدا بر ما و بر مردم است ولى بیشتر مردم سپاسگزارى نمى‌کنند«38»   
اى دو رفیق زندانیم آیا خدایان پراکنده بهترند یا خداى یگانه مقتدر«39»
شما به جاى او جز نامه‌ایى [چند] را نمى‌پرستید که شما و پدرانتان آنها را نامگذارى کرده‌اید و خدا دلیلى بر [حقانیت] آنها نازل نکرده است فرمان جز براى خدا نیست دستور داده که جز او را نپرستید این است دین درست ولى بیشتر مردم نمى‌دانند«40»

اى دو رفیق زندانیم اما یکى از شما به آقاى خود باده مى‌نوشاند و اما دیگرى به دار آویخته مى‌شود و پرندگان از [مغز] سرش مى‌خورند امرى که شما دو تن از من جویا شدید تحقق یافت«41»     
و [یوسف] به آن کس از آن دو که گمان مى‌کرد خلاص مى‌شود گفت مرا نزد آقاى خود به یاد آور و[لى] شیطان یادآورى به آقایش را از یاد او برد در نتیجه چند سالى در زندان ماند«42» 
و پادشاه [مصر] گفت من [در خواب] دیدم هفت گاو فربه است که هفت [گاو] لاغر آنها را مى‌خورند و هفت خوشه سبز و [هفتخوشه] خشگیده دیگر اى سران قوم اگر خواب تعبیر مى‌کنید درباره خواب من به من نظر دهید«43»     
گفتند خواب‌هایى است پریشان و ما به تعبیر خواب‌هاى آشفته دانا نیستیم«44»
و آن کس از آن دو [زندانى] که نجات یافته و پس از چندى [یوسف را] به خاطر آورده بود گفت مرا به [زندان] بفرستید تا شما را از تعبیر آن خبر دهم«45»     
اى یوسف اى مرد راستگوى درباره [این خواب که] هفت گاو فربه هفت [گاو] لاغر آنها را مى‌خورند و هفت خوشه سبز و [هفت خوشه] خشگیده دیگر به ما نظر ده تا به سوى مردم برگردم شاید آنان [تعبیرش را] بدانند«46» 
گفت هفت سال پى در پى مى‌کارید و آنچه را درویدید جز اندکى را که مى‌خورید در خوشه‌اش واگذارید«47»
آنگاه پس از آن هفت سال سخت مى‌آید که آنچه را براى آن [سالها] از پیش نهاده‌اید جز اندکى را که ذخیره مى‌کنید همه را خواهند خورد«48»   
آنگاه پس از آن سالى فرا مى‌رسد که به مردم در آن [سال] باران مى‌رسد و در آن آب میوه مى‌گیرند«49»
و پادشاه گفت او را نزد من آورید پس هنگامى که آن فرستاده نزد وى آمد [یوسف] گفت نزد آقاى خویش برگرد و از او بپرس که حال آن زنانى که دسته‌اى خود را بریدند چگونه است زیرا پروردگار من به نیرنگ آنان آگاه است«50»

[پادشاه] گفت وقتى از یوسف کام [مى]خواستید چه منظور داشتید زنان گفتند منزه ستخدا ما گناهى بر او نمى‌دانیم همسر عزیز گفت اکنون حقیقت آشکار شد من [بودم که] از او کام خواستم و بى‌شک او از راستگویان است«51»
[یوسف گفت] این [درخواست اعاده حیثیت] براى آن بود که [عزیز] بداند من در نهان به او خیانت نکردم و خدا نیرنگ خائنان را به جایى نمى‌رساند«52»    
و من نفس خود را تبرئه نمى‌کنم چرا که نفس قطعا به بدى امر مى‌کند مگر کسى را که خدا رحم کند زیرا پروردگار من آمرزنده مهربان است«53»   
و پادشاه گفت او را نزد من آورید تا وى را خاص خود کنم پس چون با او سخن راند گفت تو امروز نزد ما با منزلت و امین هستى«54»
[یوسف] گفت مرا بر خزانه‌هاى این سرزمین بگمار که من نگهبانى دانا هستم«55»  
و بدین گونه یوسف را در سرزمین [مصر] قدرت دادیم که در آن هر جا که مى خواست سکونت مى‌کرد هر که را بخواهیم به رحمت خود مى‌رسانیم و اجر نیکوکاران را تباه نمى‌سازیم«56»            
و البته اجر آخرت براى کسانى که ایمان آورده و پرهیزگارى مى‌نمودند بهتر است«57» 
و برادران یوسف آمدند و بر او وارد شدند [او] آنان را شناخت ولى آنان او را نشناختند«58»   
و چون آنان را به خوار و بارشان مجهز کرد گفت برادر پدرى خود را نزد من آورید مگر نمى‌بینید که من پیمانه را تمام مى‌دهم و من بهترین میزبانانم«59»     
پس اگر او را نزد من نیاوردید براى شما نزد من پیمانه‌اى نیست و به من نزدیک نشوید«60»  

گفتند او را با نیرنگ از پدرش خواهیم خواست و محققا این کار را خواهیم کرد «61»  
و [یوسف] به غلامان خود گفت سرمایه‌هاى آنان را درباره ایشان بگذارید شاید وقتى به سوى خانواده خود برمى‌گردند آن را بازیابند امید که آنان بازگردند«62»    
پس چون به سوى پدر خود بازگشتند گفتند اى پدر پیمانه از ما منع شد برادرمان را با ما بفرست تا پیمانه بگیریم و ما نگهبان او خواهیم بود«63»   
[یعقوب] گفت آیا همان گونه که شما را پیش از این بر برادرش امین گردانیدم بر او امین سازم پس خدا بهترین نگهبان است و اوست مهربانترین مهربانان«64»      
و هنگامى که بارهاى خود را گشودند دریافتند که سرمایه‌شان بدان‌ها بازگردانیده شده است گفتند اى پدر [دیگر] چه مىخواهیم این سرمایه ماست که به ما بازگردانیده شده است قوت خانواده خود را فراهم و برادرمان را نگهبانى مى‌کنیم و [با بردن او] یک بار شتر مى‌افزاییم و این [پیمانه اضافى نزد عزیز] پیمانه‌اى ناچیز است«65»
گفت هرگز او را با شما نخواهم فرستاد تا با من با نام خدا پیمان استوارى ببندید که حتما او را نزد من باز آورید مگر آنکه گرفتار [حادثه‌اى] شوید پس چون پیمان خود را با او استوار کردند [یعقوب] گفت خدا بر آنچه مى‌گوییم وکیل است«66»  
و گفت اى پسران من [همه] از یک دروازه [به شهر] در نیایید بلکه از دروازه‌هاى مختلف وارد شوید و من [با این سفارش] چیزى از [قضاى] خدا را از شما دور نمى‌توانم داشت فرمان جز براى خدا نیست بر او توکل کردم و توکل‌کنندگان باید بر او توکل کنند«67»      
و چون همان گونه که پدرانشان به آنان فرمان داده بود وارد شدند [این کار] چیزى را در برابر خدا از آنان برطرف نمى‌کرد جز اینکه یعقوب نیازى را که در دلش بود برآورد و بىگمان او از [برکت] آنچه بدو آموخته بودیم داراى دانشى [فراوان] بود ولى بیشتر مردم نمى‌دانند«68»    
و هنگامى که بر یوسف وارد شدند برادرش [بنیامین] را نزد خود جاى داد [و] گفت من برادر تو هستم بنابراین از آنچه [برادران] مى‌کردند غمگین مباش«69»
پس هنگامى که آنان را به خوار و بارشان مجهز کرد آبخورى را در بار برادرش نهاد سپس [به دستور او] نداکننده‌اى بانگ درداد اى کاروانیان قطعا شما دزد هستید«70»       

[برادران] در حالى که به آنان روى کردند گفتند چه گم کرده‌اید«71»  
گفتند جام شاه را گم کرده‌ایم و براى هر کس که آن را بیاورد یک بار شتر خواهد بود و [متصدى گفت] من ضامن آنم«72»      
گفتند به خدا سوگند شما خوب مى‌دانید که ما نیامده‌ایم در این سرزمین فساد کنیم و ما دزد نبوده‌ایم«73»
گفتند پس اگر دروغ بگویید کیفرش چیست«74»      
گفتندکیفرش [همان] کسى است که [جام] در بار او پیدا شود پس کیفرش خود اوست ما ستمکاران را این گونه کیفر مى‌دهیم«75»
پس [یوسف] به [بازرسى] بارهاى آنان پیش از بار برادرش پرداخت آنگاه آن را از بار برادرش [بنیامین] در آورد این گونه به یوسف شیوه آموختیم [چرا که] او در آیین پادشاه نمى‌توانست برادرش را بازداشت کند مگر اینکه خدا بخواهد [و چنین راهى بدو بنماید] درجات کسانى را که بخواهیم بالا مى‌بریم و فوق هر صاحب دانشى دانشورى است«76»   
گفتند اگر او دزدى کرده پیش از این [نیز] برادرش دزدى کرده است یوسف این [سخن] را در دل خود پنهان داشت و آن را برایشان آشکار نکرد [ولى] گفت موقعیت شما بدتر [از او]ست و خدا به آنچه وصف مى‌کنید داناتر است«77»   
گفتند اى عزیز او پدرى پیر سالخورده دارد بنابراین یکى از ما را به جاى او بگیر که ما تو را از نیکوکاران مى‌بینیم«78»   
گفت پناه به خدا که جز آن کس را که کالاى خود را نزد وى یافته‌ایم بازداشت کنیم زیرا در آن صورت قطعا ستمکار خواهیم بود«79»     
پس چون از او نومید شدند رازگویان کنار کشیدند بزرگشان گفت مگر نمى‌دانید که پدرتان با نام خدا پیمانى استوار از شما گرفته است و قبلا [هم] درباره یوسف تقصیر کردید هرگز از این سرزمین نمى‌روم تا پدرم به من اجازه دهد یا خدا در حق من داورى کند و او بهترین داوران است«80»

پیش پدرتان بازگردید و بگویید اى پدر پسرت دزدى کرده و ما جز آنچه مى‌دانیم گواهى نمى‌دهیم و ما نگهبان غیب نبودیم«81»  
و از [مردم] شهرى که در آن بودیم و کاروانى که در میان آن آمدیم جویا شو و ما قطعا راست مى‌گوییم«82»
[یعقوب] گفت [چنین نیست] بلکه نفس شما امرى [نادرست] را براى شما آراسته است پس [صبر من] صبرى نیکوست امید که خدا همه آنان را به سوى من [باز] آورد که او داناى حکیم است«83»
و از آنان روى گردانید و گفت اى دریغ بر یوسف و در حالى که اندوه خود را فرو مى‌خورد چشمانش از اندوه سپید شد«84»      
[پسران او] گفتند به خدا سوگند که پیوسته یوسف را یاد مى‌کنى تا بیمار شوى یا هلاک گردى«85»
گفت من شکایت غم و اندوه خود را پیش خدا مى‌برم و از [عنایت] خدا چیزى مى‌دانم که شما نمى‌دانید«86»
اى پسران من بروید و از یوسف و برادرش جستجو کنید و از رحمت خدا نومید مباشید زیرا جز گروه کافران کسى از رحمت خدا نومید نمى‌شود«87»  
پس چون [برادران] بر او وارد شدند گفتند اى عزیز به ما و خانواده ما آسیب رسیده است و سرمایه‌اى ناچیز آورده‌ایم بنابراین پیمانه ما را تمام بده و بر ما تصدق کن که خدا صدقه دهندگان را پاداش مى‌دهد«88»
گفت آیا دانستید وقتى که نادان بودید با یوسف و برادرش چه کردید«89»    
گفتند آیا تو خود یوسفى گفت [آرى] من یوسفم و این برادر من است به راستى خدا بر ما منت نهاده است بىگمان هر که تقوا و صبر پیشه کند خدا پاداش نیکوکاران را تباه نمى‌کند«90»

گفتند به خدا سوگند که واقعا خدا تو را بر ما برترى داده است و ما خطاکار بودیم«91»
[یوسف] گفت امروز بر شما سرزنشى نیست خدا شما را مى‌آمرزد و او مهربانترین مهربانان است«92»
این پیراهن مرا ببرید و آن را بر چهره پدرم بیفکنید [تا] بینا شود و همه کسان خود را نزد من آورید«93»
و چون کاروان رهسپار شد پدرشان گفت اگر مرا به کم خردى نسبت ندهید بوى یوسف را مى‌شنوم«94»
گفتند به خدا سوگند که تو سخت در گمراهى دیرین خود هستى«95»      
پس چون مژده‌رسان آمد آن [پیراهن] را بر چهره او انداخت پس بینا گردید گفت آیا به شما نگفتم که بى‌شک من از [عنایت] خدا چیزه‌ایى مىدانم که شما نمى‌دانید«96»  
گفتند اى پدر براى گناهان ما آمرزش خواه که ما خطاکار بودیم«97»  
گفت به زودى از پروردگارم براى شما آمرزش مى‌خواهم که او همانا آمرزنده مهربان است«98»
پس چون بر یوسف وارد شدند پدر و مادر خود را در کنار خویش گرفت و گفت ان شاء الله با [امن و] امان داخل مصر شوید«99»  
و پدر و مادرش را به تخت برنشانید و [همه آنان] پیش او به سجده درافتادند و [یوسف] گفت اى پدر این است تعبیر خواب پیشین من به یقین پروردگارم آن را راست گردانید و به من احسان کرد آنگاه که مرا از زندان خارج ساخت و شما را از بیابان [کنعان به مصر] باز آورد پس از آنکه شیطان میان من و برادرانم را به هم زد بى‌گمان پروردگار من نسبت به آنچه بخواهد صاحب لطف است زیرا که او داناى حکیم است «100»      

پروردگارا تو به من دولت دادى و از تعبیر خوابها به من آموختى اى پدیدآورنده آسمانها و زمین تنها تو در دنیا و آخرت مولاى منى مرا مسلمان بمیران و مرا به شایستگان ملحق فرما «101»    
این [ماجرا] از خبرهاى غیب است که به تو وحى مىکنیم و تو هنگامى که آنان همداستان شدند و نیرنگ مى‌کردند نزدشان نبودى «102»
و بیشتر مردم هر چند آرزومند باشى ایمان‌آورنده نیستند «103»      
و تو بر این [کار] پاداشى از آنان نمى‌خواهى آن [قرآن] جز پندى براى جهانیان نیست «104»  
و چه بسیار نشانه‌ها در آسمانها و زمین است که بر آنها مى‌گذرند در حالى که از آنها روى برمى‌گردانند «105»
و بیشترشان به خدا ایمان نمى‌آورند جز اینکه [با او چیزى را] شریک مى‌گیرند «106»   
آیا ایمنند از اینکه عذاب فراگیر خدا به آنان دررسد یا قیامت در حالى که بىخبرند بناگاه آنان را فرا رسد «107»
بگو این است راه من که من و هر کس پیروى‌ام کرد با بینایى به سوى خدا دعوت مى‌کنیم و منزه است خدا و من از مشرکان نیستم «108»       
و پیش از تو [نیز] جز مردانى از اهل شهرها را که به آنان وحى مى‌کردیم نفرستادیم آیا در زمین نگردیده‌اند تا فرجام کسانى را که پیش از آنان بوده‌اند بنگرند و قطعا سراى آخرت براى کسانى که پرهیزگارى کرده‌اند بهتر است آیا نمى‌اندیشید «109»      
تا هنگامى که فرستادگان [ما] نومید شدند و [مردم] پنداشتند که به آنان واقعا دروغ گفته شده یارى ما به آنان رسید پس کسانى را که مى‌خواستیم نجات یافتند و[لى] عذاب ما از گروه مجرمان برگشت ندارد «110»  
به راستى در سرگذشت آنان براى خردمندان عبرتى است سخنى نیست که به دروغ ساخته شده باشد بلکه تصدیق آنچه [از کتاب‌هایى] است که پیش از آن بوده و روشنگر هر چیز است و براى مردمى که ایمان مى‌آورند رهنمود و رحمتى است «111»