تفسیر صوتی سوره آل عمران – استاد انصاری ( آیات ۱۴۳ تا ۱۷۹ )

به نام خداوند رحمتگر مهربان

و شما مرگ را پیش از آنکه با آن روبرو شوید سخت آرزو مى‏کردید پس آن را دیدید و [همچنان] نگاه مى‏کردید «143»
و محمد جز فرستاده‏اى که پیش از او [هم] پیامبرانى [آمده و] گذشتند نیست آیا اگر او بمیرد یا کشته شود از عقیده خود برمى‏گردید و هر کس از عقیده خود بازگردد هرگز هیچ زیانى به خدا نمى‏رساند و به زودى خداوند سپاسگزاران را پاداش مى‏دهد «144»
و هیچ نفسى جز به فرمان خدا نمیرد [خداوند مرگ را] به عنوان سرنوشتى معین [مقرر کرده است] و هر که پاداش این دنیا را بخواهد به او از آن مى‏دهیم و هر که پاداش آن سراى را بخواهد از آن به او مى‏دهیم و به زودى سپاسگزاران را پاداش خواهیم داد «145»
و چه بسیار پیامبرانى که همراه او توده‏هاى انبوه کارزار کردند و در برابر آنچه در راه خدا بدیشان رسید سستى نورزیدند و ناتوان نشدند و تسلیم [دشمن] نگردیدند و خداوند شکیبایان را دوست دارد «146»
و سخن آنان جز این نبود که گفتند پروردگارا گناهان ما و زیاده‏روى ما در کارمان را بر ما ببخش و گامهاى ما را استوار دار و ما را بر گروه کافران یارى ده «147»
پس خداوند پاداش این دنیا و پاداش نیک آخرت را به آنان عطا کرد و خداوند نیکوکاران را دوست دارد «148»
اى کسانى که ایمان آورده‏اید اگر از کسانى که کفر ورزیده‏اند اطاعت کنید شما را از عقیده‏تان بازمى‏گردانند و زیانکار خواهید گشت «149»
آرى خدا مولاى شماست و او بهترین یارى‏دهندگان است «150»
به زودى در دلهاى کسانى که کفر ورزیده‏اند بیم خواهیم افکند زیرا چیزى را با خدا شریک گردانیده‏اند که بر [حقانیت] آن [خدا] دلیلى نازل نکرده است و جایگاهشان آتش است و جایگاه ستمگران چه بد است «151»
و [در نبرد احد] قطعا خدا وعده خود را با شما راست گردانید آنگاه که به فرمان او آنان را مى‏کشتید تا آنکه سست‏شدید و در کار [جنگ و بر سر تقسیم غنایم] با یکدیگر به نزاع پرداختید و پس از آنکه آنچه را دوست داشتید [یعنى غنایم را] به شما نشان داد نافرمانى نمودید برخى از شما دنیا را و برخى از شما آخرت را مى‏خواهد سپس براى آنکه شما را بیازماید از [تعقیب] آنان منصرفتان کرد و از شما درگذشت و خدا نسبت به مؤمنان با تفضل است «152»
[یاد کنید] هنگامى را که در حال گریز [از کوه] بالا مى‏رفتید و به هیچ کس توجه نمى‏کردید و پیامبر شما را از پشت‏سرتان فرا مى‏خواند پس [خداوند] به سزاى [این بى‏انضباطى] غمى بر غمتان [افزود] تا سرانجام بر آنچه از کف داده‏اید و براى آنچه به شما رسیده است اندوهگین نشوید و خداوند از آنچه مى‏کنید آگاه است «153»
سپس [خداوند] بعد از آن اندوه آرامشى [به صورت] خواب سبکى بر شما فرو فرستاد که گروهى از شما را فرا گرفت و گروهى [تنها] در فکر جان خود بودند و در باره خدا گمانهاى ناروا همچون گمانهاى [دوران] جاهلیت مى‏بردند مى‏گفتند آیا ما را در این کار اختیارى هست بگو سررشته کارها [شکست‏یا پیروزى] یکسر به دست‏خداست آنان چیزى را در دلهایشان پوشیده مى‏داشتند که براى تو آشکار نمى‏کردند مى‏گفتند اگر ما را در این کار اختیارى بود [و وعده پیامبر واقعیت داشت] در اینجا کشته نمى‏شدیم بگو اگر شما در خانه‏هاى خود هم بودید کسانى که کشته شدن بر آنان نوشته شده قطعا [با پاى خود] به سوى قتلگاههاى خویش مى‏رفتند و [اینها ] براى این است که خداوند آنچه را در دلهاى شماست [در عمل] بیازماید و آنچه را در قلبهاى شماست پاک گرداند و خدا به راز سینه‏ها آگاه است «154»
روزى که دو گروه [در احد] با هم رویاروى شدند کسانى که از میان شما [به دشمن] پشت کردند در حقیقت جز این نبود که به سبب پاره‏اى از آنچه [از گناه] حاصل کرده بودند شیطان آنان را بلغزانید و قطعا خدا از ایشان درگذشت زیرا خدا آمرزگار بردبار است «155»
اى کسانى که ایمان آورده‏اید همچون کسانى نباشید که کفر ورزیدند و به برادرانشان هنگامى که به سفر رفته [و در سفر مردند] و یا جهادگر شدند [و کشته شدند] گفتند اگر نزد ما [مانده] بودند نمى‏مردند و کشته نمى‏شدند [شما چنین سخنانى مگویید] تا خدا آن را در دلهایشان حسرتى قرار دهد و خدا[ست که] زنده مى‏کند و مى‏میراند و خدا[ست که] به آنچه مى‏کنید بیناست «156»
و اگر در راه خدا کشته شوید یا بمیرید قطعا آمرزش خدا و رحمت او از [همه] آنچه [آنان] جمع مى‏کنند بهتر است «157»
و اگر [در راه جهاد] بمیرید یا کشته شوید قطعا به سوى خدا گردآورده خواهید شد «158»
پس به [برکت] رحمت الهى با آنان نرمخو [و پرمهر] شدى و اگر تندخو و سختدل بودى قطعا از پیرامون تو پراکنده مى‏شدند پس از آنان درگذر و برایشان آمرزش بخواه و در کار[ها] با آنان مشورت کن و چون تصمیم گرفتى بر خدا توکل کن زیرا خداوند توکل‏کنندگان را دوست مى‏دارد «159»
اگر خدا شما را یارى کند هیچ کس بر شما غالب نخواهد شد و اگر دست از یارى شما بردارد چه کسى بعد از او شما را یارى خواهد کرد و مؤمنان باید تنها بر خدا توکل کنند «160»
و هیچ پیامبرى را نسزد که خیانت ورزد و هر کس خیانت ورزد روز قیامت با آنچه در آن خیانت کرده بیاید آنگاه به هر کس [پاداش] آنچه کسب کرده به تمامى داده مى‏شود و بر آنان ستم نرود «161»
آیا کسى که خشنودى خدا را پیروى مى‏کند چون کسى است که به خشمى از خدا دچار گردیده و جایگاهش جهنم است و چه بد بازگشتگاهى است «162»
[هر یک از] ایشان را نزد خداوند درجاتى است و خدا به آنچه مى‏کنند بیناست «163»
به یقین خدا بر مؤمنان منت نهاد [که] پیامبرى از خودشان در میان آنان برانگیخت تا آیات خود را بر ایشان بخواند و پاکشان گرداند و کتاب و حکمت به آنان بیاموزد قطعا پیش از آن در گمراهى آشکارى بودند «164»
آیا چون به شما [در نبرد احد] مصیبتى رسید [با آنکه در نبرد بدر] دو برابرش را [به دشمنان خود] رساندید گفتید این [مصیبت] از کجا [به ما رسید] بگو آن از خود شما [و ناشى از بى‏انضباطى خودتان] است آرى خدا به هر چیزى تواناست «165»
و روزى که [در احد] آن دو گروه با هم برخورد کردند آنچه به شما رسید به اذن خدا بود [تا شما را بیازماید] و مؤمنان را معلوم بدارد «166»
همچنین کسانى را که دو رویى نمودند [نیز] معلوم بدارد و به ایشان گفته شد بیایید در راه خدا بجنگید یا دفاع کنید گفتند اگر جنگیدن مى‏دانستیم مسلما از شما پیروى مى‏کردیم آن روز آنان به کفر نزدیکتر بودند تا به ایمان به زبان خویش چیزى مى‏گفتند که در دلهایشان نبود و خدا به آنچه مى‏نهفتند داناتر است «167»
همان کسانى که [خود در خانه] نشستند و در باره دوستان خود گفتند اگر از ما پیروى مى‏کردند کشته نمى‏شدند بگو اگر راست مى‏گویید مرگ را از خودتان دور کنید «168»
هرگز کسانى را که در راه خدا کشته شده‏اند مرده مپندار بلکه زنده‏اند که نزد پروردگارشان روزى داده مى‏شوند «169»
به آنچه خدا از فضل خود به آنان داده است‏شادمانند و براى کسانى که از پى ایشانند و هنوز به آنان نپیوسته‏اند شادى مى‏کنند که نه بیمى بر ایشان است و نه اندوهگین مى‏شوند «170»
بر نعمت و فضل خدا و اینکه خداوند پاداش مؤمنان را تباه نمى‏گرداند شادى مى‏کنند «171»
کسانى که [در نبرد احد] پس از آنکه زخم برداشته بودند دعوت خدا و پیامبر [او] را اجابت کردند براى کسانى از آنان که نیکى و پرهیزگارى کردند پاداشى بزرگ است «172»
همان کسانى که [برخى از] مردم به ایشان گفتند مردمان براى [جنگ با] شما گرد آمده‏اند پس از آن بترسید و[لى این سخن] بر ایمانشان افزود و گفتند خدا ما را بس است و نیکو حمایتگرى است «173»
پس با نعمت و بخششى از جانب خدا [از میدان نبرد] بازگشتند در حالى که هیچ آسیبى به آنان نرسیده بود و همچنان خشنودى خدا را پیروى کردند و خداوند داراى بخششى عظیم است «174»
در واقع این شیطان است که دوستانش را مى‏ترساند پس اگر مؤمنید از آنان مترسید و از من بترسید «175»
و کسانى که در کفر مى‏کوشند تو را اندوهگین نسازند که آنان هرگز به خدا هیچ زیانى نمى‏رسانند خداوند مى‏خواهد در آخرت براى آنان بهره‏اى قرار ندهد و براى ایشان عذابى بزرگ است «176»
در حقیقت کسانى که کفر را به [بهاى] ایمان خریدند هرگز به خداوند هیچ زیانى نخواهند رسانید و براى آنان عذابى دردناک است «177»
و البته نباید کسانى که کافر شده‏اند تصور کنند اینکه به ایشان مهلت مى‏دهیم براى آنان نیکوست ما فقط به ایشان مهلت مى‏دهیم تا بر گناه [خود] بیفزایند و [آنگاه] عذابى خفت‏آور خواهند داشت «178»
خدا بر آن نیست که مؤمنان را به این [حالى] که شما بر آن هستید واگذارد تا آنکه پلید را از پاک جدا کند و خدا بر آن نیست که شما را از غیب آگاه گرداند ولى خدا از میان فرستادگانش هر که را بخواهد برمى‏گزیند پس به خدا و پیامبرانش ایمان بیاورید و اگر بگروید و پرهیزگارى کنید براى شما پاداشى بزرگ خواهد بود «179»